Хылъэжъый (урбз. Геленджик) — Урысейм хэт Краснодар крайм и зы къалэ, Хы ФӀыцӀэм и Ӏуфэм Ӏулъ.

Къалэ
Хылъэжъый
Нып Дэмыгъэ
Нып Дэмыгъэ
Къэрал Урысей
Федерациэм и субъект Краснодар край
Кординатхэр Кординатхэр: 44°33′00″ с. ш. 38°05′00″ в. д. / 44.55° с. ш. 38.083333° в. д. (G) (Я)44°33′00″ с. ш. 38°05′00″ в. д. / 44.55° с. ш. 38.083333° в. д. (G) (Я)
Тхьэмадэ Хрестин Виктор Александрович
Щыхалъхьар 1831
Хьэблэ  1915
Агломерациэ 89 100
Автом и кодыр 23; 93
ОКАТО 03 408
Официал сайтыр http://gelendzhik.org
Хылъэжьый (Урысей)

Къалэм жылу дэсыр мин 53 658 (2010 гъэмкӀэ).

Хэкумэтхымрэ хьаблэ хэтхэмрэ

зэгъэзэхуэжын

Къалэр км 25-кӀэ ЦӀэмэз-къалэм пэщылъ ипшъэ-къуэкӀыпӀэ лъэныкъуэмкӀэ, МэракӀуэтх Ӏуашъхьахэм я къуэхьапӀэ лъэныкъуэ лъабжъэм.

И куейуэ шӀыпӀэ ин еубыд ЦӀэмэз-къалэм къыщыкӀэдзауэ Жьыубгъуэ ( ур-бз. Джубга ) нэгъунэ. Абы хэт хьаблэхэр:

  • Кабардинскэ хьаблэ къедзыгъуэ:
    • Кабардинкэ-хьаблэ
    • Афонкэ къутыр
    • Винограднэ-хьаблэ
    • Мариэнэ Роща-хьаблэ
  • Дивноморскэ хьаблэ къедзыгъуэ:
    • Дивноморскэ-хьаблэ
    • Джанхот къутыр
    • Прасковеевка хьаблэ
    • Адербиевкэ-хьаблэ
    • Светлэ-хьаблэ
    • Широкая Щел къутыр
    • Возрождение-хьаблэ
  • Пщадэ хьаблэ къедзыгъуэ:
    • Пщадэ
    • Михойловскэ Перевал-хьаблэ
    • Береговое-хьаблэ
    • Криница-хьаблэ
    • Бета къутыр
    • Широкая Пшадская Щел къутыр
  • Цопсын къедзыгъуэ:
    • Цопсын (Архипо Осиповкэ) — хьаблэ
    • ТекӀуэ-хьаблэ
    • ТӀыщэпс-хьаблэ

Япэдыдэу цӀыху тӀысыпӀу Хылъэжъый иде къагъуэтахэр мывэ лъэхъэнэм щыщхэ. Я ныбджыр III ди лъэхъэнэм ипэм щыщ, пэсырей лъэпкъхэм абы щыгъуэ Псэ унэхэр щашъауэ щыта (техьа Адыгэ лъэпкъыжьхэм я Тхыдэ).

  • IV ди лъэхъэнэм ипэм Хъулъыжъый и хыжэм идежь алыдж кхъухь-Ӏухьа хьаблэ щыта Торик ицӀэу, абы яуж Византий къалэхэр Пагрэ, Ептала джоуэ. А псоми щыгъуэ абыхэм я пэмыджыжьу адыгэ къуаджэ ябгъэдэтт (шапсыгъхэмрэ натхъуэджхэмрэ). Иджырей къалэм ицӀэ Геленджикыр и адыгэцӀэм къыхокӀыр.
  • XV лъэхъэнэм къыщыкӀэдзауэ хьаблэр тырку-уэсмэнхэм яубыд.
  • 1829 Хы Ӏуфэр Тыркум Урысейм ирет (Адрианэ тхылъымкӀэ (Тыркум и ӀанатӀэр и быдапӀэ кӀуцӀхэм нэхъ темылъа шъхьакӀэ, дуней псом Тыркум ишӀыпӀэ хуэду къалъытэт Хы ФӀыцӀэм и Ӏуфэм Ӏулъ Къаукъаз шӀыпӀэхэр).
  • 1831 гъэм урысхэм шӀыпӀэр яубыдын кӀадзэ, япэреуэ быдапӀэ Геленджик халъхьа.