Уикипедиэ

Тайван версиехэм я зэщхьэщыкӀыныгъэхэр

Browse history interactively
← Япэ ит зэгъэзэхуэжыныгъэрКъыкӀэлъыкӀуэ зэгъэзэхуэжыныгъэр →
Content deleted Content added
VisualWikitext
цӀ r2.7.1) (робот изменил: nah:Taihuan
цӀ r2.7.2) (робот удалил: nap:Taiwan изменил: ar:تايوان; косметические изменения
15 сатырыр
|Зэпаубыд статус = true
|ДипломатиэмкӀэ къэзылъытэ = къэрал 23-м<ref name="newsru.com"/>
|Бзэхэр = [[Хъутыбзэ|хъутыбзэ]]
|Щыхалъхьар = [[1911]] [[жэпуэгъуэм и 10]]
|Къалэ нэхъыщъхьэр = [[Тайбэй]]
40 сатырыр
|Гулъытыгъуэ = <!-- <references/> -->
}}
'''Хъутей Республикэ''' ({{lang-zh|中華民國國歌, Zhōnghuá Mínguó}}) — [[Азиэ|Азиэм]] хэт, ныкъуэ-къэлъыту щыт къэрал. Къалэ нэхъышъхьэр — [[Тайбэй|Тайбэй]].
 
== Хэкумэтхым и пӀэр ==
Джыпсту Хъутей республикэм и ӀэнатӀэм кӀэт [[Тайуан хы тӀыгур|Тайуан]] хы тӀыгур, абым пэмыкӀыуи къыбгъэдэлъ хы тӀыгу бжыгъэ [[Хъутей хы|Хъутей хым]] хэтхэм ящыщху.
 
== Тхыдэр ==
{{Main|Хъутейм и тхыдэ}}
[[FileФайл:Chinese republic forever.jpg|thumb|left|Сун Ятсенрэ Юан Шикайрэ я сурэт зтедза плакат]]
1911 гъэм нэс Хъутейр империэу щыта. 1911 гъэм [[Синхай револуциэ|Синхай револуциэм]] яуж пэштыхьыр трагъэкӀри къэралым республикэ траӀуэ. Япэрей президент хъуар [[Сун Ятсен|Сун Ятсен]], политикэ партиэ «[[Гоминдан|Гоминданыр]]» хэзылъхьар. Абым яуж ӀэнатӀэм Ӏухьэр [[Юан Шикай|Юан Шикай]] — хъутей дзэм и тхьэмадэ, 1913 гъэм и диктатурэр трегъэувэ, 1915 гъэм императору зытреӀуэ.
 
[[Япэрей дунейпсо зауэ|Япэрей дунейпсо зауэм]] Хъутейм зыми и лъэныкъуэ къэзэримыштэнур къэӀоху, ауэ 1917 гъэм формалу зауэм хохьэ, хэхьа шъхьэкӀэ зауэ иригъэкӀуэкӀкъым. [[Джэрмэн|Джэрмэным]] и хъутей колониэхэр ([[Циндао|Циндао]]) текӀуахэм я хэт [[Япон|Японым]] хокӀуэхэ, ауэ хъутей хасэм зэпэубыдыгъуэ абым къыхехри шӀыпӀэхэр Хъутейм хуагъэзэжь.
 
1916 гъэм [[Юан Шикай|Юан Шикайм]] и ӀэнатӀэпӀашъхьэ императорыр къэгъанэ, джылэ зыкъэӀэтыгъуэ бжыгъэ екӀуэкӀа яуж. Республикэр аргуэру зэфӀоувэжь.
 
1923 гъэм [[Хъутейм и Коммунист Партиэ|Хъутейм и Коммунист партиэ]] (ККП) халъхьэ, [[Мао Цзедун|Мао Цзедун]] и тхьэмаду.
 
XX лъэхъэнэм и пэм Хъутейр хэку-хэку пщыхэм зэхагъэкӀауэ щытт, зэпамыуду я зэхуакухэм зауэхэр екӀуэкӀыу, я шъхьэӀохухэм нэхъ пымылъху. Абым шъхьэкӀэ хъутей националистхэм («[[Гоминдан|Гоминданым]]» хэтхэр) коммунистхэм яхэтху 1926 гъэм «[[Ипшъэ зекӀуэ|Ипшъэ зекӀуэм]]» ежьахэ, абым икӀэм къэралым и нэхъыбэр хуит яшъа. [[Сун Ятсен|Сун Ятсен]] дунем ехыжьа яуж «[[Гоминдан|Гоминданым]]» и тхьэмаду техьэр [[Чан Кайши|Чан Кайши]].
[[FileФайл:Chiang Kai-shek in full uniform.jpeg|thumb|left|180px|[[Чан Кайши|Чан Кайши]]]]
Яужым «[[Гоминдан|Гоминданымрэ]]» [[Хъутейм и Коммунист Партиэ|Коммунист партиэмрэ]] я зэпылъыгъуэр зэӀохьэри Хъутейм джылэ зауэ къожьэ партиэхэм я зэхуакумкӀэ. Япон агрессиэ къэжьэм, пэщытыфын шъхьэкӀэ партэхэм я къэрухэр зэхагъэхьан хуэй мэхъур.
1937 гъэм [[Япон|Японым]] зауэшху поувэ Хъутейм, и шӀыпӀэ нэхъыбэр оккупациэ ишъауэ. 1945 гъэм и шышъхьэӀум [[Республикэ Совет Социал Зэгуэтхэр|Совет Зэгуэтхэм]] я [[Дзэ Плъыж|Дзэ Плъыжьыр]] [[Япон|Японым]] зауэ ирет, оккупациэм хэта [[Манчжуриэ|Манчжуриэр]] хуит ешъыжьри коммунист лъэныкъуэм ират.
 
[[ЕтӀуанэ дунейпсо зауэ|ЕтӀуанэ дунейпсо зауэм]] яуж националистхэмрэ коммунистхэмрэ я зэпэщытыныр увыӀэкъым. Националистхэр хом-хомурэ Хъутей континентым ирагъэкӀхэ, яужым хы тӀыгу [[Тайуан|Тайуаным]] кӀуэсэжьын хуэй мэхъухэ. 1949 гъэм коммунистхэм [[Джылэ Республикэ Хъутей|Джылэ Республикэ Хъутей]] (ДжРК) къэралым траӀуэ, япэрейкӀэ къуэхьэпӀэ лъэныкъуэ къэралхэм къамылъытэтэр.
 
1971 гъэм [[Лъэпкъ Зэгуэтхэр, ЛъЗ|ЛъЗ-м]] Хъутейм ицӀэкӀэ хэттэр тайуан лъэныкъуэра, яужым [[Джылэ Республикэ Хъутей|ДжРК-м]] зэрехъуэкӀыр.
 
[[Чан Кайши|Чан Кайши]] и тетыгъуэр авторитарну щытт, дунем ехыжа яуж демократ зэхъуэкӀыгъуэхэр къэжьа къэралым. Тайуаным хуитыныгъэм и лъэныкъуэмкӀэ екӀуэкӀын кӀидза, а хуитыныгъэр къэрал 23-м къалъытэ<ref name="newsru.com">[http://newsru.com/world/14jan2008/malavi_print.html Малавим щигъэта Тайуаным и хуитыныгъэр къилъытэн]</ref>.
 
== Къэрал зэхэтыкӀэр ==
[[FileФайл:Presidential Building, Taiwan (0747).JPG|thumb|right|Тайбэй дэт президент-унэр]]
{{Main|Хъутей республикэм и къэрал-политикэ зэхэтыкӀэр}}
Иджырей [[Хъутей республикэм и конституциэ|конституциэр]] къыщыдагъэкӀар 1947 гъэм, бжыгъэрэ ягъэтэрэзыжьауэ щыта. Политикэ зэхэтыкӀэм уэджэ зэрыхъунур — демократ республикэ, президент ӀэнатӀэ лъэш зиӀэ.
77 сатырыр
 
== Экономикэр ==
[[FileФайл:THSR 700T Modern High Speed Train.jpg|thumb|left|165px|ПоездщӀэх]]
{{Main|Хъутей республикэм и экономикэр}}
Хъутей республикэр дунем и зы къэралхэм я щыщ зи экономикэр нэхъыфӀу зэфӀэтыр, ВКӀуП-ымкӀэ дунем и пӀэр 17-рей. Экономикэр зытетыр текнологиэшхуэ къыщӀэгъэкӀыгъэр (ВКӀуП-ым 31%), финанс лэжьыгъэхэр (ВКӀуП-ым 21%), щэхуэныр (ВКӀуП-ым 19%), губгъуэ лэжьыгъэхэр (ВКӀуП-ым 2%).
 
Тайуаныр дунем и зы нэхъ лъэшхэм ящыщ компутэр къыкӀэгъэкӀынымкӀэ. Къэрал къыдэшъхэр абымкӀэ — [[Япон|Япон]], [[Америкэ Штат Зэгуэт|АШЗ]], [[Еуропэ|Еуропэ]] къэралхэр.
 
Къэралым и ахъчэр — [[Тайуан доллар|тайуан доллар]]
 
== АдминистрациэмкӀэ и гуэшыгъуэр ==
97 сатырыр
 
== Джылэр ==
[[FileФайл:TaiwanTemple2003.jpg|thumb|right|Луншан чылисэ (龍山寺), Тайбэй]]
{{Main|Хъутей республикэм и джылэр}}
2009 гъэм зэрщытамкӀэ къэралым джылу дэсар 23 069 345. Лъэпкъ нэхъ индыду абыхэм хъутхэр (98%) ([[Ханхэр (лъэпкъ)|ханхэр]]), езы хы тӀыгум щыщ лъэпкъ [[Гаошан|гаошанхэр]] 2% нэхъ хъухэкъым. Бзэнэхъышъхьу зэ къалъытэр — [[Хъутейбзэ|хъутейбзэ]]. Диныр — 94% [[Буддэдин|буддэныгъэм]] пылъ, 4,5% — [[Чыристэндин|чыристэныгъэмрэ]] [[Мыслымэндин|мыслимэныгъэмрэ]] пылъ.
 
== Дзэр ==
[[FileФайл:ROCN kang ding class.jpg|thumb|left|ХъумакӀуэ кхъухьрэ и вертолот]]
{{Main|Хъутей республикэм и дзэр}}
Дзэм хэтым я бжыгъэр 1 965 000 мэхъу. Дзэм и мылъкур 10, 5 млд $ мэхъу (ВКӀуП-ым 2,2%, дунем 75 пӀэ иӀыгъ). Къулыкъу хьыгъуэ ныбджыр илъэс 19 кӀедзэ.
123 сатырыр
[[als:Republik China]]
[[an:Republica de China]]
[[ar:جمهورية الصينتايوان]]
[[arz:جمهورية الصين]]
[[ast:República de China]]
206 сатырыр
[[na:Republik Tsiene]]
[[nah:Taihuan]]
[[nap:Taiwan]]
[[nds:Republiek China]]
[[nl:Republiek China]]
Къыздырахар: "https://kbd.wikipedia.org/wiki/Тайван"