Къаукъаз версиехэм я зэщхьэщыкӀыныгъэхэр

'''Къаукъаз''' — [[Еуропэ|Еуропэмрэ]] [[Азиэ|Азиэмрэ]] я гъунапкъэм тету, [[Хы Фlыцlэ|Хы Фlыцlэм]], [[Хы Мыутlэ|Хы Мыутlэм]], [[Хы Каспий|Хы Каспийм]] я зэхуакум дэту. Къаукъаз къушъхьахэм хэт (Къаукъазышхуэм) абы къыбгъэдэлъ шlыпlэхэри иубыду: ИпшъэИшъхъэрэ Къаукъаз (Къаукъазыпэ), ИшъхъэрэИпшъэ Къаукъаз (Къаукъазкlыб).

ИпшъэИшъхъэрэ Къаукъазыр [[Урысей|Урысейм]] хеубыдэ, [[Курджы|Курджым]] икъуэ зытlущым щымыхъукlэ.

ИшъхъэрэИпшъэ Къаукъазыр [[Азэрбиджан|Азэрбиджаныр]], [[Апхъаз|Апхъазыр]], [[Ермэлы|Ермэлыр]], [[ИшъхъэрэИпшъэ Осетиэ|ИшъхъэрэИпшъэ Осетиэр]], [[Курджы|Курджыр]] джоуэ хеубыдэ.

| [[File:Flag of Azerbaijan.svg|35px|border]] [[Азэрбиджан|Азэрбиджан]]

| [[File:Flag of Georgia.svg|35px|border]] [[Курджы|Курджы]]

| [[File:Flag of Abkhazia.svg|35px|border]] [[Апхъаз|Апхъаз]]

| [[File:Flag of Nagorno-Karabakh.svg|35px|border]] [[Къушъхьа-Карабах Къэралреспубликэ|Къушъхьа-Карабах республикэ]]

| [[File:Flag of Armenia.svg|35px|border]] [[Ермэлы|Ермэлы]]

| [[File:Flag of Azerbaijan.svg|35px|border]] [[Нахичеван куей|Нахичеван куей]]

| [[File:Flag of South Ossetia.svg|35px|border]] Ишъхэрэ[[Ипшъэ Осетиэ|Ипшъэ Осетиэ]]

| [[File:Flag of Turkey.svg|35px|border]] [[Тырку|Тырку (Къуэкlыпlэ Анатолий)]]

| [[File:Flag of Adjara.svg|35px|border]] Аджария[[Аджариэ|Аджариэ]]

|[[File:Flag of Adygea.svg|35px|border]] Адыгей[[Республикэ къэралАдыгэ|Адыгэ республикэ]]

| [[File:Flag of Kabardino-Balkaria.svg|35px|border]] Къабардей[[Къэбэрдей-Балъкъэр къ.|Къэбэрдей-Балъкъэр]]

| [[File:Flag of Dagestan.svg|35px|border]] Дагъыстан[[Республикэ къэралДагъыстэн|Дагъыстэн республикэ]]

| [[File:Flag of Karachay-Cherkessia.svg|35px|border]] [[Къэрэшей-Шэрджэс къ.|Къэрэшей-Шэрджэс]]

| [[File:Flag of Ingushetia.svg|35px|border]] [[Республикэ Ингуш|Ингуш къэралреспубликэ]]

| [[File:Flag of the Chechen Republic.svg|35px|border]] [[Мычгыш къэралРеспубликэ|Мычгыш республикэ]]

| [[File:Flag of North Ossetia.svg|35px|border]] Ипшъэ-[[Республикэ Ишъхъэрэ Осетиэ|Ишъхъэрэ Осетиэ къэралреспубликэ]]

| [[File:Flag of Stavropol Krai.png|35px|border]] Ставропл[[Ставропол (Шъэт-Къалэ)Къэрал|Ставропол къэрал]]

| [[File:Flag of Krasnodar Krai.png|35px|border]] [[Краснодар Къэрал|Краснодар къэрал]]

Къаукъазым шlыуэ иубыдыр мин 440 км², абы шlыпlэ хэтхэр: ИпшъэИшъхърэ Къаукъаз (Къаукъазыпэ), Къаукъазышхуэ, Къаукъазкlыб губгъуэхэр (Курамрэ Араксымрэ я псыхъуэхэр, Колхидэмрэ джоуэ), Къаукъаз Цlыкlур, Джавахет-Ермэл бгыхэр (я ипшъэишъхърэ-къуэкlыпlэ лъэныкъуэр).

ИпшъэИшъхърэ Къаукъазым ипашъхьами пашъхьэм Ставропол бгыхэр ит (Нэхъ илъагапlэр lуашъхьа Стрижамент, м 831 хъууэ) Псыжъ-Хы Мыутlэ губгъуэмрэ Тэрч-Гум губгъуэхэмрэ зэхигъэкlыу. ИпшъэИшъхъэрэ Къаукъазым Тэрчымрэ Сунжэмрэ я зэхуакум тэрч-джабэхэмрэ сунжэ-джабэхэмрэ дэлъ я зэхуакум Алханчурт къуэр ирикlу.

Къаукъазышхуэм икъушъхьаи къушъхьэ зэхэтыкlэр мэгуэч '''Къуэхьапlэмкlэ''', хомурэ Тэман хы тlыгуныкъуэм къыщыкlэдзауэ дэкlуэурэ [[Ӏуащхьэмахуэ|lуащхьэмахуэ]] нэсыху (инэхъ лъагапlэр — м 5 642). '''Iуашъхьэшхуэ Курытхэмкlэ''' ([[Ӏуащхьэмахуэ|lуащхьэмахуэрэ]] [[Къэзбэч lуащхьэ|Къэзбэч lуащхьэрэ]] я зэхуакум), '''Къуэкlыпlэмкlэ''' [[Къэзбэч lуащхьэ|Къэзбэч lуащхьэ]] идежь къыщыкlэдзауэ Апшерон хы тlыгуныкъуэм нэс ехын кlидзу. Курыт лъэныкъуэр lуашъхьахэм зэву ирокlуэ, къуэкlыпlэмрэ къуэхьапlэ лъэныкъуэхэмрэ бгъуэуэ макlуэхэ. Къаукъазышхуэм иlуашъхьахэми lуашъхьэхэм ИпшъэИшъхъэрэ Къаукъазымрэ Къаукъаз кlыбымрэ зэхагъэкlыр я гъунапкъу ирикlуу.

* '''тыркубзэтуркубзэ лъэпкъхэр:''' ''азэрбиджанхэр, балъкъэрхэр, къэрэшейхэр, къумукъухэр, нэгъуэйхэр, тырку-месххэр.''

* '''къэжэрыбзэкъажэрыбзэ (ираныбзэ) лъэпкъхэр:''' ''къушъхьа джуртхэр, курдхэр, осетинхэр, талышхэр, тытхэр.''