ПсыӀэрышэ версиехэм я зэщхьэщыкӀыныгъэхэр
Content deleted Content added
Created page with "thumb|Панамэ канал '''Канал''' ерэ адыгэбзэм къызэрыхэхьа щIыкIэу '''КIэнауэ''' ({{lan..." |
No edit summary |
||
2 сатырыр
'''Канал''' ерэ адыгэбзэм къызэрыхэхьа щIыкIэу '''КIэнауэ''' ({{lang-lat|canalis — труба}}) — IэрыщIу ящIа псы артериэ, хы марштрутхэр хагъэщIын щхьа ерэ псым и кIуэкIэр яхъуэжын щхьа яухуауэ.
== Каналхэр зэрызэхадзхэр ==
Каналхэр къызэрагъэсэбэпхэм елътауэ, ахэр яугуэшхэр.
Ижьыжь лъандэрэ хадэхэкIхэм щхьа мелиарациэ каналхэр ящI, ар аткIЭ еугуэш ирригционэкIэрэ (псыIэ щIын) дренажнэкIэрэ (гъэгъушын). Ирригационнэ каналхэм псыхэр гъушыпIэ щIыпIэхэм яшэ, дренажнэ каналхэм псыIэ здэкуэд щIыпIэхэм псыр ираш.
Псышэ каналхэмкIэ цIыху гъушыпIэ щIыпIэхэм щыпсэухуам псы ирафыныр иррагъакIуэр.
Энергетикэ каналхэмкIэ псым ежэххэм псы къыхашри, ГЭС-хэм хуашэхэр.
Кхъухь зекIуэпIэ каналхэр — псы къабзэкIэрэ шуугъэкIэрэ еугуэш. Абыхэм псыхэр, псыхъурейхэр, хыхэр е хышхуэхэр зэпащIэхэр икIи абыхэм кхъухьжьей цIыкIум щыщIэдзауэ кхъухьшхуэхэм нэс къыщакIухьыфын хуэдэу ящI.
Хыхэмрэ хышхуэхэмрэ зэпызыщI каналхэр яугуэш ''IухакIэрэ'' ''шлузэкIэрэ''.
Iуха каналхэм зэпащIэ псылъитI зи уровен зэхуэдэхэр. Апхудэ каналхэщ псалъэм папщIэ [[Суец канал|Суец]] е [[Коринф канал|Коринф]] каналхэр.
Шлузэ каналхэм зэпащIэ псылъитI зи уровен зэхуэмыдэхэр. Апхудэ каналхэм нэхъ цIэрыIуэхэщ [[Панамэ канал|Панамэ канлымрэ]] [[Кил канал|Кил каналымрэ]].
Псыхэр зэпызыщIЭ каналхэр яугуэш — транзитнэкIэ (псылъэ куэд зэпыщIэ), псы угуэшкIэ (пситIым я бассейнхэр зэпещIэ), зэпызыщIэхэкIэ (псыхэр ину зызужа центрхэм хуашэ), къыракIуэкIкIэрэ (псыгъхэр ерэ быркъуэшыкъуэ пIэхэр къыракIухьэкI).
== Каналхэм я щытыкIэхэр ==
Каналхэм я формэхэр зэмылiэужыгъуэ Iэджэуи щытынкIэ хэлъщ. Ауэ иджы ящI каналхэм нэхъ къагъэсэбэпыр трапециэ е полиогонал щытыкIэхэр, кхъухьхэр нэхъ тыншу щызекIуэнхэ щхьа.
Абыхэм нэмыщI каналхэр щащIкIэ нэхъ къагъэсэбэпхэм ящыщхэщ плIимэ, ныкъуэхъурей, параболэ формэхэр.
{| class="wikitable wide"
|+ Каналхэм я зэгуэгъэжа еплъыкIэ
!
|-
| [[Файл:Поперечные сечения каналов Трапецеидальное.svg|180px|center]]
Line 20 ⟶ 34:
|}
{{commons|Canal}}
[[Категориэ:
| |||
