Уикипедиэ

Азгъэбзэ версиехэм я зэщхьэщыкӀыныгъэхэр

Browse history interactively
← Япэ ит зэгъэзэхуэжыныгъэрКъыкӀэлъыкӀуэ зэгъэзэхуэжыныгъэр →
Content deleted Content added
VisualWikitext
No edit summary
No edit summary
1 сатырыр
'''Апхъазыбзэ''' ( '''апхъазыбзэкlэ''' ; ''аҧсуа бызшәа, аҧсшǝа'' ) -— [[Апхъазхэ|апхъаз лъэпкъхэм]] ябзэ, [[Апхъаз|Апхъаз къэралым]], [[Тырку|Тыркум]], [[Иордан|Иорданым]], [[Шам|Шамым]], [[Ирак|Иракым]], [[Урысей|Урысейм]]. Бзэ нэхъ игъунэгъур [[Абазэбзэ|абазэбзэ]], зыхэтыр [[Апхъаз-адыгэбзэхэр|апхъаз-адыгэ бзэхэм]] я унагъуэм, [[Абазэбзэ|абазэбзэмрэ]] [[Адыгэбзэ|адыгэбзэмрэ]] щымыхъукlэ [[Убыхыбзэ|убыхыбзэри]] зыхыхьар.
 
[[Апхъаз|Апхъаз къэралым]] бзэмкlэ цlыху мин 100 хуэдиз мэпсалъэ, къэралъым ибзэlаташъхьу щыт ( 1994 гъэм къыщыкlэдзауэ ). Ауэ 1989 гъэм апхъазыбзэр анэдэлъхубзу зыхуэхъутэр 17, 8 % джылу дэсам, апхъаз-курджы зауэм яуж 1995 гъэм 50 % джылэм. [[Тырку|Тыркум]] 1965 гъэм къэрал джылэ бжыгъэ ирагъэкlуэкlамкlэ апхъазыбзэр иэ [[Абазэбзэ|абазэбзэр]] анэдэлъхубзу джэуапу зытар цlыху 4, 563 ( абым псори зыбзу ялъытэ - abaza ) цlыху 7, 836 етlуанэ бзэуэ джэуап ята, а псори зэрщытым хуэмыду, нэхъ макlыу къаlуэтауэ ялъытэ, 1993 гъэм абазу дэсыр мин 35 къалъыта. [[Урысей|Урысейм]] апхъазыбзэкlэ псалъу дэсыр цlыху 9, 447 къыкlэкlа.
 
Абы хуэду къызэркlэкlымкlэ апхъазыбзэмкlэ псалъу хъур цlыху мин 120-130 хуэдиз. Мин 500 - 600 шхуаlар къэгъэхъуауэ къыкlэкlа, абы зэр гугъэмкlэ [[Адыгэхэр|адыгэхэр]] ( кlаххэмрэ, къэбэрдейхэмрэ ) хагъэхьахэ.
 
== Псалъэкlыу зэрзэшъхьащыкlыр ==
Иджыпсту Къаукъазым къынар псалъэкlищ: абжъуй ( Очамчырэ куейм ), бзыб ( Гудаутэ куейм ), самырзэкъан ( Агубедиарэ Река къуаджэхэм Очамчырэ куейм, Чхуартал къуаджэм иныкъуэ Гал куейм ), адрей псалъэкlэ-лъэпкъхэр [[Тырку|Тыркум]] ирагъэкlахэ. 1860 гъэм нэгъунэ апхъазхэм ялъэпкъ-псалъэкlэхэр зэкlэлъыпыту хы lуфэм ирикlуэт къушъхьам къэху, [[Убыххэ|убыххэм]] къыщыкlэдзауэ къуэхьапlэм [[Мегрелхэ|мегрелхэмрэ]] [[Сонэхэ|сонэхэмрэ]] нэгъунэ къуэкlыпlэм.▼
 
▲Иджыпсту Къаукъазым къынар псалъэкlищ: абжъуй ( Очамчырэ куейм ), бзыб ( Гудаутэ куейм ), самырзэкъан ( Агубедиарэ Река къуаджэхэм Очамчырэ куейм, Чхуартал къуаджэм иныкъуэ Гал куейм ), адрей псалъэкlэ-лъэпкъхэр [[Тырку|Тыркум]] ирагъэкlахэ. 1860 гъэм нэгъунэ апхъазхэм ялъэпкъ-псалъэкlэхэр зэкlэлъыпыту хы lуфэм ирикlуэт къушъхьам къэху, [[Убыххэ|убыххэм]] къыщыкlэдзауэ къуэхьапlэм [[Мегрелхэ|мегрелхэмрэ]] [[Сонэхэ|сонэхэмрэ]] нэгъунэ къуэкlыпlэм.
 
Шъачэрэ Жъууауэ-къуарэрэ япсыхъуэ зэхуакум [[Садзэ лъэпкъ|садзэхэм]] япсалъэкlэр щыlа. Лъэпкъыр зы къэмыну [[Тырку|Тыркум]] ирагъэкlа, абдежьым къуаджэ зытlущым бзэр иджыри зэрахьа. садзэ-псалъэкlэр тlууэ бгуэч хъуну:
* хы lуфэ псалъэкlэ ( джыгетэхэм иэ садзэхэм я )▼
 
* къушъхьа псалъэкlэ ( мадовей, езыхэр зэрзэджэр - абадза, лъэпкъ хэтхэр: чуа, чужъы, чужъгучуа, ахьчыпсэу, аибга Псоу ипсыхъуэм )▼
▲* хы lуфэ псалъэкlэ ( джыгетэхэм иэ садзэхэм я )
▲* къушъхьа псалъэкlэ ( мадовей, езыхэр зэрзэджэр - абадза, лъэпкъ хэтхэр: чуа, чужъы, чужъгучуа, ахьчыпсэу, аибга Псоу ипсыхъуэм )
 
Апхъаз псалъэкlэхэр ишъхъэрэмкlэ:
 
* хы lуфэм -
** бзыб псалъэкlэ ( Жъууауэ-къуарэрэ Псыцхьарэ язэхуакум, иджырей Гудаута куейм ),
** Гум псалъэкlэ ( Къодор псыхъуэм нэс ) - [[Тырку|Тыркум]] ирагъэкlахэ, иныкъуэр Аджарым ( апщыгъуэм [[Тырку|Тыркум]] хэтам )
** абжъуй псалъэкlэ ( иджырей Очамчырэ куей )
** самырзэкъаным къэлар - мигрелым я нэхъыбэм хеубыдэ
* къушъхьа лъэныкъуэм -
** псхьу псалъэкlэ ( Бзыб псыхъуэм ишъхьамкlэ ) [[Тырку|Тыркум]] дэт къуаджэхэм иджыри зэрахьа
** дал-цебелда ( Къодор псыхъуэм икумрэ ишъхьамрэ ) [[Тырку|Тыркум]] икъуэхьапlэ куейхэм ( Беледжык, Бурса, Эскишехир ) дэт апхъаз къуаджэхэм иджыри щопсалъэхэ
 
Апхъазэбзэм итхыбзэр абжъуй псалъэкlэмкlэ шъа.
 
== Хьарыфылъэр ==
 
{| style="font-family:Arial Unicode MS; font-size:1.4em; border-color:#000000; border-width:1px; border-style:solid; border-collapse:collapse; background-color:#F8F8EF"
| style="width:4em; text-align:center; padding: 4px;" | А
Line 105 ⟶ 101:
[[Category:Бзэхэр]]
[[Category:Wp/kbd]]
 
 
[[ab:Аҧсуа бызшәа]]
Къыздырахар: "https://kbd.wikipedia.org/wiki/Азгъэбзэ"