Урысей версиехэм я зэщхьэщыкӀыныгъэхэр

Content deleted Content added
No edit summary
No edit summary
38 сатырыр
|Гулъытыгъуэ = <references/>
}}
'''Урысей''' ({{Lang-ru|Россия, Российская Федерация}}, и цӀэдыдэр псоуэ — '''Урысей Федерациэ''', кӀэщӀыу '''УФ''') — [[къэрал]], къуэкӀыпӀэ [[Еуропэ|Еуропэмрэ]]мрэ ишъхъэрэ [[Азиэ|Азиэмрэ]]мрэ хэт. И щӀыпӀэм и инагъыр 17 075 400 км² — абымкӀэ Урысейр дунейм нэхъ и къэрал нэхъ ину щыт. Джылу исыр, 2010 гъэмкӀэ — цӀыху 141 927 297 (9-нэ дунейм).
 
== Хэкумэтхыр ==
Урысейр [[Еуразиэ|Еуразиэм]]м хэт, континентым и 1/3 хуэдиз иубыду. ХэкумэтхымкӀэ и пӀэр — континент-курытыгъу, океан-курытыгъу къалъытэр.
 
И гъунапӀэхэр: ищхъэрэм — [[хыпэ Челускин]] (материкым; гъунапӀэхэр [[Хы тӀыгу зэхэт Франц-Иосиф]] — [[хыпэ Флигели]], [[Рудолф и хы тӀыгу]]м), къэхьэпӀэм — Песчанэ хы тӀыгуныкъуэм и пэ ([[Калининград къэрал|Калининград къэралым]]ым), къуэкӀыпӀэм — [[Дежнев хыпэ]], ипшъэм — пӀэ, Къаукъаз Ӏуашъхьэшхуэхэм хэт ([[Республикэ Дагъыстэн|Дагъыстэнымрэ]] [[Азэрбиджан|Азарбиджанымрэ]] я гъунапкъэм).
 
Дунем нэхъ и къэрал ину щыту, Урысейр къуэхьэпӀэмкӀэ къыщӀедзэри къуэкӀыпӀэмкӀэ йокӀуэкӀыр, 11 зэманыгъуэкӀэ гуэчауэ.
49 сатырыр
Хым и псы иубыдхэм, км 370 Ӏуфэм къыӀукӀыу, Урысейм и хы экономическэ зонэр хэт.
 
Урысей Федерациэм щӀымкӀэ и гъунапкъыр къэрал 16-м ядеж ирокӀуэ: [[Норвегиэ|Норвегиэм]]м, [[Финляндиэ|Финляндиэм]]м, [[Эстониэ|Эстониэм]]м, [[Латвиэ|Латвиэм]]м, [[Литва|Литвам]]м, [[ПольшэПолшэ|Полшэм]]м, [[Урысыху|Урысыхум]]м, [[Украинэ|Украинэм]]м, [[Апхъаз|Апхъазым]]ым, [[Курджы|Курджым]]м, [[Ипшъэ Осетиэ|Ипшъэ Осетиэм]]м, [[Азэрбиджан|Азэрбиджаным]]ым, [[Къазахъстэн|Къазахъстэным]]ым, [[Монгол|Монголым]]ым, [[Джылэ Республикэ Китай|Китайм]], [[Ишъхъэрэ Корей|Ишъхъэрэ Корейм]], абым пэмыкӀыу хым ирикӀуэ гъунапкъхэр, къэралитӀым — [[Япон|Японымрэ]]ымрэ [[Америкэ Штат Зэгуэт|АШЗ-мрэ]]. ЩӀым ирикӀуэ гъунапкъым и кӀыхьэгъыр км 1605.
 
== Джылэр ==
56 сатырыр
Джылэм и нэхъыбэр (2/3) Урысейм и къуэкӀыпӀэеуропэ лъэныкъуэм щопсоухэ, адрей 1/3 Уралым и кӀыбагъым.
 
Лъэпкъхэм я нэхъ иныр [[урысхэУрысхэ|урысхэр]]р — 79,8 %. Адрей лъэпкъхэр (милыуаным зи бжыгъэ фӀэкӀ) — [[Къэзанхэ|къэзанхэр]] (3,9 %), [[украинхэУкраинхэ|украинхэр]]р (2 %), [[башкирхэБашкирэ|башкирхэр]]р (1,2 %), [[чувашхэЧувашхэ|чувашхэр]]р (1,1 %), [[мышгычхэМышгылчэ|мышгычхэр]]р (0,9 %), [[ермэлыхэЕрмэлыхэ|ермэлыхэр]]р (0,8 %). Урысейр лъэпкъ бжыгъу зэхэт къэрал, щӀэм фӀэкӀыу лъэпкъу динуи зэшъхьэщыкӀху.
 
== Къэралым и зэхэтыкӀэр ==