Хъутей Жылэ Республикэ версиехэм я зэщхьэщыкӀыныгъэхэр
Content deleted Content added
No edit summary |
Гъэтэрэзыгъуэ хэхыжыныр 41610 цӀыхухэт Daitokuichikawa sato kato (тепсэлъыхьыгъуэ) Vandalism |
||
1 сатырыр
{{Distinguish|Хъутей Республикэ|Хъутей Республикэм}}
{{Country
|АдыгэцӀэр = Хъутей Жылэ Республикэ
|ИцӀэдыдэр = {{lang-zh|中华人民共和国}}
|ИцӀэм еуэ = ДжРК-м
|Нып = Flag of the People's Republic of China.svg
|Дэмыгъэ = National Emblem of the People's Republic of China.svg
|Гоуидзэр =
|Къэрал уэрэдым и цӀэр = 义勇军进行曲
|Аудио = March of the Volunteers instrumental.ogg
|ШӀыпӀэтхыпхъэм = People's Republic of China (orthographic projection).svg
|lat_dir = N|lat_deg = 32|lat_min = 48|lat_sec = 0
|lon_dir = E|lon_deg = 103|lon_min = 5|lon_sec = 0
|region =
|CoordScale =
|Бзэхэр = [[хъутыбзэ]]<ref> етӀуану [[инджылыбзэ]] [[Гонконг|Гонконгым]], [[португалыбзэ]] [[Макао|Макаом]].</ref>
|Щыхалъхьар = 1949 жэпуэгъуэм и 1
|Къалэ нэхъыщъхьэр = [[Пекин]]
|ӀэнатӀэ хабзэр = Республикэ
|Къалэ нэхъ инхэр = [[Шанхай]], [[Пекин]], [[Гуангджоу]], [[Харбин]]
|Тхьэмадэхэм я пӀэхэр = ХЖР и тхьэмадэ<br />Премьер
|Тхьэмадэхэр = Ху Дзиньтао<br /> Вень Дзябао
|И инагъымкӀэ и пӀэр = 3
|ШӀыпӀэр = 9 596 960
|Псым и процентыр = 3,8
|Этнохоронимыр = Хъутей, [[хъутейхэр]]
|ДжылэмкӀэ и пӀэр = 1
|Джылэр = 1 338 613 000
|Джылэбжыгъэм и гъэр = 2010
|Джылэм и Ӏувагъыр = 139,6
|ВКӀуП = 4,900 трлн.
|ВКӀуП-р гъэ щатар = 2009
|ВКӀуП-мкӀэ и пӀэр = 2
|ВКӀуП-цӀыхум техуэр = 3 546
|Валутэр = юань
|Доменхэр = .cn
|Телефон кодыр = 86
|Къагъэсэбэп зэманыгъуэхэр = +8
|Гулъытыгъуэ = <references/>
}}
'''Хъутей Жылэ Республикэ''' ([[Хъутей дэмыгъэ тхыбзэжъ|Хъутей дэмыгъэ тхыбзэжъкӀэ]]: 中華人民共和國, [[Хъутей дэмыгъэ тхыбзэ|Хъутей дэмыгъэ тхыбзэкӀэмкӀэ]]: 中华人民共和国 ) — къэрал [[Азиэ|КъуэкӀыпӀэ Азиэм]] хэт, джылу дэсысмкӀэ дунейм япэрей 1,3 млрд. фӀокӀыр, дэсым и нэхъыбэхэр этникэ хъутхэм щыщ, зэрзэджэхэр - хань. ШӀыпӀэ иубыдымкӀэ дунем ещанэ [[Урысей|Урысеймрэ]] [[Канада|Канадамрэ]] яуж ит.
Хъутей Жылэ Республикэ зэртраӀуэрэ 1949 гъэм къэралым ӀэнатӀэр зыӀыгъыр [[Хъутей Коммунист партиэ|Хъутейм и Коммунист партиэ]] абым пэмыкӀыу иджыри 8 политик партиу щыӀэ, [[Хъутей Коммунист партиэ|ККП-м]] гуэтху.
== Тхыдэ ==
Хъутейм и тхыдэр бэгъуа тхылъхэмкӀэ, ахэр архиологиэмкӀэ къыкӀаххэм епхауэ зэрагъэлъыту и тхыдэр зэфӀагъэувэ пэсырей лъэхъэнэхэм щыкӀэдзауэ.
Хъутей цивилизациэр дунейм и нэхъ жъыдыдэхэм ящыщ. Езы Хъутей тхыдэ-шъэныгъэхэм къызэрыӀуатэмкӀэ и ныбджыр илъэс минитхум носыр, ауэ пэсырей тхыгъэ щыӀахэм къагъэлъагъуэмкӀэ 3, 500 илъэс паубыду зтепсэлъыхьхэр. Пэсырейм къыщыкӀэдзауэ администрациэхэмкӀэ гуэчауэ къэралым и ӀэнатӀэр зэрыщытар, пэщтыхь лъэпкъхэм зэрахъуэкӀми а ӀэнатӀэ системэр къанурэ, нэхъ бэлыхь хъууэ, нэхъ зэфӀэуву къэралым куэду къышъхьэпа къэру къыштэным, нэхъ лъэш хъуным шъхьэкӀэ адрей къэрал гъунэгъухэм елъытамэ.
ПолитикэмкӀэ уэплъмэ илъэс мин бжъыгъэкӀэ Хъутейр къэрал зэгуэт-зэхэгъэкӀауэ и тхыдэр макӀуэ. Хъутейм и шӀапӀэм зэкӀэлъыпыту хамэ быйхэр къытеуэт, ауэ хэт къытемыуами, къэралыр имыубыдами кӀэх езы бийхэри Хъутей хъужьхэт. Иджырей Хъутей лъэпкъыр лъэхъэнэ бжъыгъэкӀэ зэхэхьэ азиэ лъэпкъхэмрэ Хъутей лъэпкъхэмрэ я културэ я политикэ хабзэхэмрэ, милыуан бжыгъэ лъэпкъ куэчынхэри абым хэту.
=== Хъутейм и тхыдэр зэхэгъэкӀауэ ===
{| class="wikitable"
|-Тхыдэр лъэхъэнэмкlэ, лъэпкъ тетахэр хэту
! гъэхэр
! къэрал (лъэпкъыр)
|-
| 2357 ди лъ. ипэ. — 2255 ди лъ. ипэ
| align="center" | Пщышхуэ Яо
|-
| 2255 ди лъ. ипэ. — 2205 ди лъ. ипэ
| align="center" | Пщышхуэ Шунь
|-
| 2205 ди лъ. ипэ. — 1766 ди лъ. ипэ
| align="center" | Лъэпкъышхуэ Ся
|-
| 1766 ди лъ. ипэ. — 1122 ди лъ. ипэ.
| align="center" | Зэман хэӀуа Шан-Инь лъэпкъ
|-
| 1122 ди лъ. ипэ. — 247 ди лъ. ипэ
| align="center" | Зэман хэӀуа Джоу лъэпкъ
|-
| 246 ди лъ. ипэ.— 207 ди лъ. ипэ.
| align="center" | Зэман хэӀуа Цинь лъэпкъ
|-
| 206 ди лъ. ипэ. — 220 ди лъ.
| align="center" | (абы хиубыдыуи КъуэхьэпӀэ Ханьри — 206 ди лъ. щыкӀэдзауэ 25 ди лъ. нэс,
КъуэкӀэпӀэ Ханьр — 25 — 220 ди лъ.)
|-
| 220 — 264
| align="center" | Вей лъэпкъ, Къэралищ Лъэхъэнэ
|-
| 265 — 420
| align="center" | Дзинь лъэпкъ (КъуэхьэпӀэ Цзинь: 265—316, КъуэкӀыпӀэ Дзинь: 317—420)
|-
| 420 — 479
| align="center" | Ипшъэ Сун лъэпкъ
|-
| 479 — 501
| align="center" | Ци лъэпкъ
|-
| 502 — 556
| align="center" | Лан лъэпкъ
|-
| 557 — 588
| align="center" | Чень лъэпкъ
|-
| 581 — 618
| align="center" | Суй лъэпкъ
|-
| 618 — 917
| align="center" | Тан лъэпкъ
|-
| 907 — 959
| align="center" | Лъэпкъытхум я лъэхъэнэ
|-
| 960 — 1279
| align="center" | Сун лъэпкъ
|-
| 1280 — 1368
| align="center" | Юань лъэпкъ (монголхэм къахэкӀа)
|-
| 1368 — 1644
| align="center" | Мин лъэпкъ
|-
| 1644 — 1911
| align="center" | Цин лъэпкъ (манчижурхэм къахэкӀа)
|-
| 1912 — 1949
| align="center" | Хъутей республикэ (Тайваным — иджыри къыздынэс)
|-
| 1949 жэпуэгъуэм и 1
| align="center" | Джылэ Республикэ Хъутей
|}
== Политикэр ==
Дыгъэгъазэм ДжРК зэрыхъурэ конституциэ плъы кыдагъэкӀауэ хэхат къэралым (1954, 1975, 1978, 1982 гъэхэм). Джылэ Республикэ Хъутейм и КонституциэмкӀэ (дыгъэгъазэ 1982), ДжРК - демократ диктатура лъэпкъ зиӀэ социал къэрал. Къэралым и нэхъышъхьэ ӀэнатӀэр - зы зэхуэсу Хъутейпсом и лъэпкъ тхьэмадэхэм я хасэ (КЛъТХ), 2 979 депутат хэту, ахэр куейхэм я зэхуэсхэм илъэситхукӀэ хахху.
Депутатхэр куэд зэрыхъум шъхьэкӀэ сессиэхэм я зэхуакум КЛъТХ-ым и лъэжьыгъу хъуар зышъхэр ЗэзмыхъуэкӀ Комитет депутатхэм хэхам ящыщху, нэрыбгэ 150 хъууэ.
Хэхынхэм хэхьэхэр Хъутейм и Коммунист партиэм щыщ депутат къуэдейрэ партий демократхэм хуэду зэджэхэмрэ, ахэр Хъутейм и Джылэ чэнджэш политикэ хасэм хохьэхэ (КДжЧПХ). Шхьэхуит ӀэнатӀэ администрациэ зиӀэхэр Гонконгрэ Макаорэ.
Депутат КЛъТХ-м хэту хъуар, псори иэ коммунист иэ демократ партиэм щыщхэ.
ДжРК и тхьэмадэр - Ху Цзиньтао, генерал секретарь Нэхъышъхьэ комитет Хъутейм и Коммунист партиэм (НКККП).
ДжРК-м и Дзэм и Нэхъышъхьэ Хасэр 1982 гъэм зэӀуаха. И япэрей тхьэмаду тетар Дэн Сяопин, 1990 гъэм абы ипӀэм Дзян Дземинь иува.
== АдминистрациэкӀэ зэрыгуэчыр ==
[[Файл:China blank map.svg|thumb|220px]]
Джылэ республикэ Хъутейр куей 22 иӀыгъ и ӀэнатӀэмкӀэ, абы пэмыкӀыу Хъутейм и провителствэм Тайвань хы тӀыгур и 23 куейу къэлъытэр. Абы нэхъыбу ДжРК-м автоном куейу 5 хохьэ, Хъутейм и лъэпкъ нэхъ цӀыкӀухэр здыщыпсом, муниципал куейуэ 4, къалъэ нэхъышъхьэхэм я ӀэнатӀэм кӀэту, специал администрациэ куейуэ тӀу.
[[Категориэ:Къэралхэр]]
|