Эрнан Кортес версиехэм я зэщхьэщыкӀыныгъэхэр

Content deleted Content added
No edit summary
No edit summary
34 сатырыр
Гомара Кортесым и гугъ зэришъыр кӀалэ депсэлъеуэ, шъыкӀеуэ, шэн бзаджэ иӀу. Провинциэм дэсынымрэ натариус лэжьыгъэмрэ къэхьэлъэкӀт илъэс 16 хъу кӀалэм. А зэманым Эспаниэм хъыбар къынос ШӀыпӀэ КӀэхэр къызарэгъуэтам.
 
1504 гъэм Кортесыр и Ӏыхьлы де Овандом идежь ежьэн игугъэ Эспаниолэм и губернатору трагъувам, ауэ ежьэн хузэфӀэкӀакъым. Гомарам хъыбар итхымкӀэ абы зилажьэр уӀэгъэ иӀэр бзылъхугъэ зпылъам и шъхьэгъусэм иуӀэуэ (Адрей хъыбархэм зэритымкӀэ шъхьэгъумджэм къыхуат зпылъ бзылъхугъэм идежь къыкӀэкӀыжьу). Щыхъужьам Кортесыр ИшъхъэрэИпшъэ Эспаниэм зукӀу хэта, зэргугъэхэмкӀэ зауэшъэныгъэм зыригъасу. А зэманым и хъыбар шъагъуэ къэнакъым.
 
== ШӀыпӀэ КӀэр ==
76 сатырыр
1524 гъэм Кортесым ӀэнатӀэ генерал-капитан ират, аргуэру колониэ кӀэ яшъам Эспаниэ КӀэ Хымрэ Океанымрэ. А унафэм дэкӀыгъу эспаниэ пщым и лъэжьыгъыплӀ къэкӀуа (Пщым и Аудиенциэ), администрациэм и системэр зэфӀэгъувэным елэжьынэху, Кортесми и ӀэнатӀэм лей къыхимыхын шъхьэкӀэ. А зэманым Кортес лъэжьыгъэшхуэм яуж итт, [[ТеночтилӀан|ТеночтилӀан]] зэхэкъутам идежь къалэ кӀэуэ зэтрилъхьэт Мехико, эспаниэм и хапӀэ кӀэ яубыдахэм и ӀэнатӀэр здыдэлъа. Чылисэ куэд ящыт, хъыбар Гомаро къыгъэнахэмкӀэ Кортесым нузыр зтриӀуа, индейхэм я пирамидэ зэхикъутахэм чылисэ 365 тришъыхьыну, илъэспсом цӀыхухэр абыхэм екӀуэлъэфыну. Кортесым и шъэуэгъуэхэр зекӀуэхэм иригъэжьэн кӀидза [[Америкэ|Курыт Америкэм]] и пэмыкӀ индей къэралхэр иубыдыным шъхьэкӀэ. Апхуэду Алварадор [[Гутемала|Гуатемалам]] игъэкӀуа. Кортесым [[Фошыгъубгъэн|фочыгъубгъэн]] гъэкӀыныр къыригъэжьа [[Мексикэ|Мексикэм]] африкэм пщылӀхэри къыричын кӀидза, губгъуэхэм щигъэлэжьэн шъхьакӀэ.
 
1523 гъэм эспан пщым Хуан де Гарая ирегъажьэ ИпшъэИшъхъэрэ Мексикэр иубыдын шъхьэкӀэ, Кортесым ар къыхуимыӀоху. Лъыгъэжэшхуэ къыхэкӀа зауэм Веласкес, Герая, Фосеко епископымрэ Кортесыр ятекӀуа, ауэ Мехико къэгъанэри [[Ондурас|Ондурас]] иубыдыну экспедициэ йожьэ (1524-1526). Абдежьым аргуэру зауэ мэхъур Кристобал де Олидо пэкӀэхуауэ, Кубам и губернатор Веласкесым иригъэжьар а къэралъыр иубыдын шъхьэкӀэ. И гъунэгъхэр къытеуэным хуэсакъу, и гъусэхэми дзыхь яхуимышъурэ Кортесыр нэхъри нэхъ гукӀэгъуншэ мэхъур цӀыхухэм ядежь. 1525 гъэм Унафэ ишъа Куаутемокар ягъэгуӀэу яужым яукӀыну, абы пэмыкӀыу Кубэм ежьэн игугъа, Веласкесыр иукӀын шъхьэкӀэ (ауэ ар 1524 гъэм дунем ехыжьа). Апхуэдэ унаӀэхэр пщы [[Карл V Габсбург|Карл V]]-м къыщишъэм Кортесым и ӀэнатӀэр трехри и пӀэм трегъэкӀ.
 
Апщыгъуэм пщыр [[Джэрмэн|Джэрмэным]] щыӀэт, католикхэмрэ протистантхэмрэ я зауэр зэригъэзаху. [[Эспаниэ|Эспаниэм]] и Ӏохухэр зезыхьэтэр Адриан архиепископым. Абым идежь лъэӀуэгъуэ здыхуэкӀуар Хуан Понсе де Леон II (Флорида япэреуэ зыгъуэтам и къуэ), Кортесыр хабзэншу игъэлъагъу, укӀын хуэуэ лъаӀу. Оппозициэр нэхъ ин хъут, 1527 гъэм Кортесым и пӀэр къэгъанэри 1528 гъэм [[Эспаниэ|Эспаниэм]] къэгъэзэжьыр, лэжьыгъэ ишъахэр къыӀохужьын шъхьэкӀэ.
83 сатырыр
1528 гъэм Пщым и мэхьчэмэм идежь Кортесым бэлыхьу зигъэзэнкӀэжьа. Къэдауэхэм зэрагъэкъуанчэтэр Кортесыр [[Мексикэ|Мексикэм]] дышъэрэ дыжьынрэ макӀыу къызэригъэхьтэм пщым и Ӏэхьа нукъу техуэр. Пщым аудиенциэ иретри уэркъ ещыр Сантиаго де Компостела щыщхэм. 1529 гъэм Кортесрэ и бынымрэ Оахакэ и маркиз пӀэ ират, 1811 гъэ нэгъунэ щыӀэр. ПэмыкӀу Кортес пӀалъэ ирата Оахаке идежь 23 000 лъэжьгъэмкӀэ дэӀэпыкъуэгъуэ уэркъ иӀэну, ауэ губернатор пӀэр иратыжьакъым, абы ипӀэкӀи нэгъуэкӀ къылъысакъым.
 
Кортес [[Мексикэ|Мексикэм]] щымыӀэху политик кризисышхуэ кӀидза, аудиенциэм хэтхэм ӀэнатӀэр ягуэчт, тхьэмадэ Нунио де Гусманым индейхэм я мылъкухэр къатрихын кӀидза. 1528 гъэм [[Эспаниэ|Эспаниэм]] индей делегациэ къэкӀуа, колонистхэм шъхьэкӀэ тхьэусыхэну, Кортесым я лъэныкъуэ къышта. 1530 гъэм Кортесыр дзэзэшэ губернатору [[Мексикэ|Мексикэм]] трагъэувэ, ӀэнатӀэр зэдагуэчын хуэй хъуа Антонио де Мендосэрэ (джылэ губернатор) Кортесымрэ. Куэд темыкӀауэ Кортесыр аргуэру мэхьчэмэм яча, ӀэнатӀэ убыдынымкӀэ ягъэкъуанчу, и шъхьэгусэ япэрери иукӀауэ тралъхьу. Мэхьчэмэр зэрекӀуэкӀа хъыбархэр къаӀуэтакъым апщыгъуэм, зэриухым хуэду тхылъу хъуар ягъэкӀуэда, абы шъхьэкӀэ Кортес тралъхьар апщыгъуэм мышъу къэна. 1541 гъэм нэгъунэ Кортес Куэрнавакэ идежь иӀа хапӀэм дэса (км 48 Мехико пэщылъ ишъхъэрэипшъэ лъэныкъуэмкӀэ). 1536 гъэм Клифорниэм зекӀуэ ежьэн гугъэ ишъат, эспаниэ шӀыпӀэхэр хигъэхъуэн шъхьэкӀэ, иӀки Атлантик океаным икӀыпӀэ лъыхъуэн шъхьэкӀэ океан Шъэхум кӀуэ (ауи [[Ондурас|Ондурасым]] имыгъуэтыфар). А зекӀуэм куэд тригъэкӀуэда шъхьэкӀэ къыхиха щыӀэкъым: мылъкуи ӀэнатӀи.
 
1539 гъэм Калифорниэ хыжэм Улиоа Кортес и хы триӀуа, ауэ а цӀэр къытенакъым.