ШыкӀэпшынэ версиехэм я зэщхьэщыкӀыныгъэхэр

Content deleted Content added
No edit summary
No edit summary
11 сатырыр
|викисурэтылъэ =
}}
'''ШыкӀэпшынэ''' ([[КӀахыбзэ|кӀахыбзэкӀэ]] ''шыкӀэпщын, пхъэпщын'', [[Беслъэнеибзэ|беслъ-бз.]] ''шыкӀэпчынэ'') — адыгэ [[Бзэпс Ӏэмэпсымэхэр|бзэпс Ӏэмэпсымэхэм]] ящыщ. А цӀэм нэмыщӀу етӀуанэ цӀэ зэрехьэр «''пхъэпшынэ''».
 
Уэрэдым къыдэщӀ екъдеуэн, къафэ мэкъамэ къызырахкъызырыхах адыгэ [[Бзэпс Ӏэмэпсымэхэр|Ӏэмэпсымэ]].
 
ШыкӀэпшынэр адыгэ лъэпкъым пӀэшхуэщӀыпӀэшхуэ иубыдт, хьэщӀэщ [[Хабзэ|хабзэм]], [[Гъэсэныгъэ|гъэсэныгъэм]] пыщӀауэ. ШыкӀэпшынэм еуэфыныр, дэжьыуныр сэбихэм я гъэсэныгъэм хэтт. [[Нартхэр|Нарт]] хъыбархэм, уэрэдыжьхэм, псалъэжьхэм къэӀохугъуэ куэд къахокӀыр шыкӀэпшынэм теухуауэ, лъэпкъым ижьыжь лъандэрэ зэрхэтар.
 
== ЦӀэр ==
И цӀэр къызхэкӀырпсалъищу псалъищымзэхэлъщ: «''[[Шы|Шы]]''», «''КӀэ''», «''[[Пшынэ|Пшынэ]]''» — иа цӀэмпсалъэм гурыӀуэгъуэкъеӀуатэ халъхьэшыкӀэпшынэм абыхэм, къызхэкӀамрэи къызхэщӀыкӀамрэзэхэлъыкӀэ. Иджырей шыкӀэпшынэхэм я бзэпсхэр гъущӀыкӀымгъущӀкӀапсэм къыхащӀыкӀ; япэрейхэмрэ,пэсырей шыкӀэпшынэдыдэхэмрэшыкӀэпшынэм яи бзэпсхэр [[Шы|шым]] и кӀэм къыхахт.
 
== ЗэфӀэтыкӀэрЗыхэлъыкӀэр ==
=== ИжьырейрПэсырей ===
Пкъыр, пщэр, щхьэр джоуэ зы пхъэ такъырым къыхахт ([[КӀей|кӀей]], [[Кхъужьей|кхъужьей]], [[БжьейБжей|бжьеймбжейм]]). ШыкӀэпшынэныбэр — пкъыр къызхэха пхъэми къыхащӀыкӀт е пхъэ нэхъ щабэм ([[Псей|псей]], [[Уэздыгъей|уэздыгъей]]).
 
ШыкӀэпшынэм и кӀыхьэгъыр см 70; пкъым и бгъуагъыр см 7—20 (нэхъыбэм къагъэщхьэпэтэр см 9—10); пкъым и кууагъыр см 4—8; бзэпситӀыр щхъэм идеж шыкӀэпшынэтхьэкӀумэхэм егъэубыдауэ ипэмшыкӀэпшынэлъакъуэм нэс къеххэт, бзэпс фӀэгъэнапӀэхэм нэс, пщэм и щӀагъым деж Ӏэпщэпх идзауэ щытт, фэм къыхэщӀыкӀауэ — фэм къыхэщӀыкӀауэ. Пкъым и щӀыбагъым «''Мыстхъу''» е «''Мэзышэ''» телът, еуэным ипэкӀэ шабзэр абым щахущахъу.
 
=== Иджырейр ===
Иджырей шыкӀэпшынэр виолончел-скрипкэ орестроркестр Ӏэмэпсымэхэм ятегъэпсыхьэуэещхьыфу щыт. И щхьэр, пкъыр, пщэр джоуэ я сурэтыр зэхъуэкӀауэ щытщытщ. И бзыпсхэр гъущӀыкӀымгъущӀкӀапсэм къыхэщӀыкӀакъыхэщӀыкӀащ, тӀум япӀэкӀэ я бжыгъэрбжыгъэри плӀы мэхъур. Шабзэм и бзэр ӀэпхъуамбэкӀэ ирашэкӀкъым, сурэтымрэ зэфӀэтыкӀэмрэ еуропей Ӏэмэпсымэхэм яШыкӀэпшынэ шабзэмшабзэри хуэдуеуропеу щытщытщ.
 
А шыкӀэпщынэм и сурэт зэфӀэгъувэным зи лэжьыгъэ хэлъыр [[ОйберманЩауэжь ВладимирЕлмырзэ|ВладимирЩауэжь ОйберманымЕлмырзэщ]].
 
== Зэреуэр ==
ШыкӀэпшынэм и еуэкӀэр тӀууэ зэщхьэщокӀыр:
# ''КъуэкӀыпӀэ лъэныкъуэ еуэкӀэ'' (бзэпсхэр шыкӀэпшынэпшъэм текъузэн; къэбэрдей, абазэ еуэкӀэ)
# ''КъуэхьэпӀэ лъэныкъуэ еуэкӀэ'' (теӀэбагъуэ, щабэшыкӀэпшынапщэм текъузэгъуэнэмысу бзэпсым текъузэныр; кӀахкӀахэ лъэпхэмадыгэхэм я еуэкӀэ)
 
== Иджырей зэманым и къэгъэсэбэпыгъуэр ==
ШыкӀэпшынэр куэду къагъэсэбэп Ӏэмэпсымэхэм ящыщ къафэ ансамбылхэм «[[Кабардинка|Кабардинка]]», «[[Налмэс|Налмэс]]», «[[Меркурий|Меркуриим]]» джоуэ. Абым елъытауэ шыкӀэпшынэ еуэным и егъэсэныр фӀыуэ зэфӀэгъувауэ щыткъым, здагъасэ къуэдер [[Ипшъэ Къаукъазым и Къэралыгъуэ Арт Институт|Ипщэ Къаукъазым и Къэралыгъуэ Арт Институтым]] [[Налшык|Налшык]] къалэ дэтым. Егъэджэнымрэ лъэпкъым къэгъэсэбэпыным и зэфӀэгъэувэжыным лъэжьыгъэшхуэ хэзылъхьэр [[ГъукӀэ Зэмудин|ГъукӀэ Зэмудин]], нэхъыбу ижъырей шыкӀэпшынэм пылъу. Абы и унафэм щӀэту 2010 гъэм и фӀокӀадэм [[Мыекъуапэ|Мыекъуапэ]] къалэм идеж еджэщ зэӀуах — адыгэ уэрэдыжьхэм дэжьыуным, еуэным ягъэсэну, егъэджэныр илъэсиблкӀэ екӀуэкӀыну.
 
Пэсырей шыкӀэпшынэм и зэфӀэгъэувэжын и егъэджэнымкӀэ лъэжьыгъэшхуэ хэзылъхьэр [[ГъукӀэ Зэмудин|ГъукӀэ Зэмудин]]. Абы и фӀагъкӀэ Адыгэ къэралыгъуэ Университетым студентхэр щегъасэ, Адыгэ республикэм и ИскуствэхэмкӀэ щӀэлъцӀыкӀу еджапӀу Лъэцэрыкъуэ Керим и цӀэкӀэ щытыми цӀыкӀухэр щегъасэ.
== ДжэгуакӀуэхэр ==
 
* [[Черкес Алий|Черкес Алий]] — [[Къэрэшей-Шэрджэс|Къ-Ш]] [[File:Flag of Karachay-Cherkessia.svg|30px|]]
== Иджырей шыкӀэпшынауэхэр ==
* [[Къурашэ Ӏэрсен|Къурашэ Ӏэрсен]] — [[Къэбэрдей-Балъкъэр|Къ-Б]] [[File:Flag of Kabardino-Balkaria.svg|30px|]]
* [[ИуазШэрджэс Зубер|Иуаз ЗуберАлий]] — [[КъэбэрдейКъэрэшей-БалъкъэрШэрджэс|Къ-БШ]] [[File:Flag of KabardinoKarachay-BalkariaCherkessia.svg|30px|]]
* [[ХьэхъупащӀэКъурашэ Амырхъан|ХьэхъупащӀэ АмырхъанӀэрсен]] — [[Къэбэрдей-Балъкъэр|Къ-Б]] [[File:Flag of Kabardino-Balkaria.svg|30px|]]
* [[КъурашэИуаз Ӏэрсен|Къурашэ ӀэрсенЗубер]] — [[Къэбэрдей-Балъкъэр|Къ-Б]] [[File:Flag of Kabardino-Balkaria.svg|30px|]]
* [[Мэретыкъуэ Аслъэн|Мэретыкъуэ Аслъэн]] — [[Адыгэ Къэрал|Адыгэ къ.]] [[File:Flag of Adygea.svg|30px|]]
* [[ГъукӀэ Зэмудин|ГъукӀэ Зэмудин]] — иригъэджахэр:
** [[НатӀэкъоНэтӀэкъо Заирэ|НатӀэкъо Заирэ]] — [[Адыгэ Къэрал|Адыгэ къ.]] [[File:Flag of Adygea.svg|30px|]]
** [[КӀыкӀ Хьэзрэт|КӀыкӀ Хьэзрэт]] — [[Адыгэ Къэрал|Адыгэ къ.]] [[File:Flag of Adygea.svg|30px|]]
** [[Нэгъуэй Заур|Нэгъуэй Заур]] — [[Адыгэ Къэрал|Адыгэ къ.]] [[File:Flag of Adygea.svg|30px|]]