Уикипедиэ

Урысыху версиехэм я зэщхьэщыкӀыныгъэхэр

Browse history interactively
← Япэ ит зэгъэзэхуэжыныгъэрКъыкӀэлъыкӀуэ зэгъэзэхуэжыныгъэр →
Content deleted Content added
VisualWikitext
цӀ r2.6.5) (робот добавил: bi, ckb, gag, koi, ltg, mi, nap, ps, rue, rw, so, srn, ss изменил: ang, arz, az, bxr, ce, ml, ru, tk, xal, yo
Ӏ
39 сатырыр
|Гулъытыгъуэ = <references/>
}}
'''Урысыху, Урысыху Республикэ''' ({{lang-be|Беларусь, Рэспубліка Беларусь}}, {{Lang-ru|Белоруссия, Республика Беларусь}}) — кърал КъуэкlыпlэКъуэкӀыпӀэ [[Еуропэ|Еуропэм]]. 1991 гъэм нэгъунэ Совет Социал Республикэ Урысыху щыта. Къэралым ицlэрицӀэр къызхэкlыркъызхэкӀыр пэсырей урысыбзэм "белая" (хужь) иэ (хуит) тэтэрхэмрэ монголхэмрэ шъхьакlэшъхьакӀэ шхуиlушхуиӀу иэ я фашэм шъхьакlэшъхьакӀэ, хуыжьу зэрахьат абы "Русь" пышъэжьауэ.
 
Абы пэмыкlыупэмыкӀыу Урысыхум икъэралым (псоуэ иэ янукъуэ гуэрэхэр) хэт хэкухэр: [[Литуа]], УрыскъуафlцlэУрыскъуафӀцӀэ, Полесиэ, Берестей шlыпlэшӀыпӀэ, Витебск шlыпlэшӀыпӀэ, Полоцк шlыпlэшӀыпӀэ, Смолен шlыпlэшӀыпӀэ.
 
Икъэралгъунэр къуэкlыпlэмрэкъуэкӀыпӀэмрэ ишъхъэрэмкlэрэишъхъэрэмкӀэрэ [[Урысей|Урысейм]] иде ирокlуэирокӀуэ, [[Латвиэ|Латвиэмрэ]] [[Литуа|Литуамрэ]] ишъхъэрэмрэ ишъхъэрэ-къуэхьапlэмкlэрэкъуэхьапӀэмкӀэрэ. [[Полшэ|Полшэм]] - къэхьапlэмкlэрэкъэхьапӀэмкӀэрэ, [[Украинэ|Украинэм]] - ипшъэмкlэипшъэмкӀэ.
 
== Тхыдэ ==
VIII - IX илъэсишъэхэм lашъэныгъэхэрӀашъэныгъэхэр зэфlэувэнзэфӀэувэн щыкlидзэмщыкӀидзэм лъэпlкъхэмрэлъэпӀкъхэмрэ хэкухэмрэ зэпылъын кlадзэкӀадзэ, къалэхэр яшъын кlадзэкӀадзэ.
 
Нэхъ пэсырей дыдэхэм ящыщхэр Полоцк (япэдыду тхылъ-тхыдэм игугъ щашъыр 862 гъэм), Витебск (къалэ щыхъуар 947 гъэм) Туров (япэдыду тхылъ-тхыдэм игугъ щашъыр 980 гъэм).
 
XIII илъэсишъэхэм литоу пщы Миндовг иlанатlэмкlэиӀанатӀэмкӀэ литой шlыпlэхэмрэшӀыпӀэхэмрэ къуэкlыпlэкъуэкӀыпӀэ слауан шlыпlэхэмрэшӀыпӀэхэмрэ зэхегъыхьа а зэманм [[Еуропэ|Еуропэм]] нэхъ къэрал ин ешъыр - [[Пщышхуэ Къэрал Литоу]].
 
1569 гъэм [[Пщышхуэ Къэрал Литоумрэм]] [[Полшэ]] къэрэлымрэ зэхохьари [[Посполит къэрал]] яшъыр.
 
XVIII илъэсишъэхэм [[Посполит къэрал|Посполит къэралыр]] щэуэ зэгуохур (1772, 1793, 1795), иджырей Урысыху шlыпlэршӀыпӀэр [[Урысей|Урысейм]] хокlуэхокӀуэ.
 
1990 гъэм Урысыхур къэрал хит мэхъур.
 
== Хэкухэр ==
Урысыхур 6 хэкукlэхэкукӀэ гуэча:
* Брест хэку
* Витебск хэку
77 сатырыр
 
== Джылэр ==
Урысыхум 2009 гъэмкlэгъэмкӀэ джылъэ бжыгъэмкlэбжыгъэмкӀэ ирагъэкlуэкlамирагъэкӀуэкӀам къэралым 9 489 000 джылу дэс
ЛъэпlкъхэмЛъэпӀкъхэм ящыщу, нэхъыбу дэсхэр:
* [[Урысыху]] - 8 158 900 (81 %)
* [[Урыс]] - 1 141 700 (11 %)
Къыздырахар: "https://kbd.wikipedia.org/wiki/Урысыху"