Хылъэжьый

Хылъэжъый (урбз. Геленджик) — Урысейм хэт Краснодар крайм и зы къалэ, Хы ФӀыцӀэм и Ӏуфэм Ӏулъ.

Къалэ Хылъэжъый Нып Дэмыгъэ Къэрал УрысейУрысей Федерациэм и субъект Краснодар крайКраснодар край Кординатхэр 44.55, 38.08333344°33′00″ с. ш. 38°05′00″ в. д.44.55° с. ш. 38.083333° в. д.   Тхьэмадэ Хрестин Виктор Александрович Щыхалъхьар 1831 Хьэблэ  1915 Агломерациэ 89 100 Автом и кодыр 23; 93 ОКАТО 03 408 Официал сайтыр http://gelendzhik.org

Къалэм жылу дэсыр мин 53 658 (2010 гъэмкӀэ).

Хэкумэтхымрэ хьаблэ хэтхэмрэ

Къалэр км 25-кӀэ ЦӀэмэз-къалэм пэщылъ ипшъэ-къуэкӀыпӀэ лъэныкъуэмкӀэ, МэракӀуэтх Ӏуашъхьахэм я къуэхьапӀэ лъэныкъуэ лъабжъэм.

И куейуэ шӀыпӀэ ин еубыд ЦӀэмэз-къалэм къыщыкӀэдзауэ Жьыубгъуэ ( ур-бз. Джубга ) нэгъунэ. Абы хэт хьаблэхэр:

• Кабардинскэ хьаблэ къедзыгъуэ:
  • Кабардинкэ-хьаблэ
  • Афонкэ къутыр
  • Винограднэ-хьаблэ
  • Мариэнэ Роща-хьаблэ
• Дивноморскэ хьаблэ къедзыгъуэ:
  • Дивноморскэ-хьаблэ
  • Джанхот къутыр
  • Прасковеевка хьаблэ
  • Адербиевкэ-хьаблэ
  • Светлэ-хьаблэ
  • Широкая Щел къутыр
  • Возрождение-хьаблэ
• Пщадэ хьаблэ къедзыгъуэ:
  • Пщадэ
  • Михойловскэ Перевал-хьаблэ
  • Береговое-хьаблэ
  • Криница-хьаблэ
  • Бета къутыр
  • Широкая Пшадская Щел къутыр
• Цопсын къедзыгъуэ:
  • Цопсын (Архипо Осиповкэ) — хьаблэ
  • ТекӀуэ-хьаблэ
  • ТӀыщэпс-хьаблэ

Тхыдэр

Япэдыдэу цӀыху тӀысыпӀу Хылъэжъый иде къагъуэтахэр мывэ лъэхъэнэм щыщхэ. Я ныбджыр III ди лъэхъэнэм ипэм щыщ, пэсырей лъэпкъхэм абы щыгъуэ Псэ унэхэр щашъауэ щыта (техьа Адыгэ лъэпкъыжьхэм я Тхыдэ).

• IV ди лъэхъэнэм ипэм Хъулъыжъый и хыжэм идежь алыдж кхъухь-Ӏухьа хьаблэ щыта Торик ицӀэу, абы яуж Византий къалэхэр Пагрэ, Ептала джоуэ. А псоми щыгъуэ абыхэм я пэмыджыжьу адыгэ къуаджэ ябгъэдэтт (шапсыгъхэмрэ натхъуэджхэмрэ). Иджырей къалэм ицӀэ Геленджикыр и адыгэцӀэм къыхокӀыр.
• XV лъэхъэнэм къыщыкӀэдзауэ хьаблэр тырку-уэсмэнхэм яубыд.
• 1829 Хы Ӏуфэр Тыркум Урысейм ирет (Адрианэ тхылъымкӀэ (Тыркум и ӀанатӀэр и быдапӀэ кӀуцӀхэм нэхъ темылъа шъхьакӀэ, дуней псом Тыркум ишӀыпӀэ хуэду къалъытэт Хы ФӀыцӀэм и Ӏуфэм Ӏулъ Къаукъаз шӀыпӀэхэр).
• 1831 гъэм урысхэм шӀыпӀэр яубыдын кӀадзэ, япэреуэ быдапӀэ Геленджик халъхьа.