Канар тӀыгухэр версиехэм я зэщхьэщыкӀыныгъэхэр

Content deleted Content added
цӀ r2.7.1) (робот добавил: sah:Канар арыылара
цӀ робот добавил: tl:Canarias; косметические изменения
63 сатырыр
== Тхыдэр ==
[[Файл:Pueblo Chico Guanchen2.jpg|left|thumb|220px|Чуко хьэблэ [[Гуанчихэр|гуанчи]] лъэпкъым яуэ]]
Еуропейхэр хы тӀыгухэм ихьэн ипэкӀэ абыхэм исар [[Гуанчихэр|гуанчи]] лъэпкъхэр. Я псоукӀэр [[Мывэ лъэхъэнэ|мывэ лъэхъэнэ]] зэманыгъуэм хуэгъэлъытауэ щытт, былым зэрахуэт, губгъуэхэр зэрахьэт. Я щыгъынхэр псэушъхьэхэм я фэхэм къыхашъыкӀт. Я тхьэмадэхэр мумиэ яшът дунем ехыжьа яуж. Я тхыдэм щыщу хы тӀыгухэм къэна пирамидэ яшъахэр.
 
Япэреуэ хы тӀыгухэм ихьахэр хьэрып хызекӀуэхэра XII лъэхъэнэм. Фрэндж хызекӀуэхэр Кэнархэм XIV лъэхъэнэм йохьэхэ. Илъэсипшъ ябым яуж текӀауэ [[Клемент IV (урым шоджэнышхуэ)|Клемент IV-м]] хы тӀыгухэр [[Кастиджэ]]м иретыр. 1402 гъэм Кастиджэрэ Леонымрэ я ӀэнатӀэм хы тӀыгухэр яубыдын кӀадзэ. Гран Канариэ хы тӀыгухэм иса лъэпкъхэр зауэншу къырагъэблэгъахэ еуропейхэр. Тенерифе иса лъэпкъхэр пэува еуропейхэм, язаурэ. 1404 гъэм Кастиджэм и пэштыхь Генрих III-м Канархэм пщыуэ трегъэувэ Жан де Бетанкурар. [[Португал]] Канархэм къеныкъуэкъу щытар 1479 гъэм тхылъ кӀатхамкӀэ хы тӀыгухэр [[Эспаниэ]]м и ӀэнатӀэм кӀэту къилъыта. Яужырей зауэхэр XV лъэхъэнэм и кӀэм екӀуэкӀахэ. 1494 и накъыгъэм [[Гуанчихэр|гуанчихэм]] яхъума я хы тӀыгухэр эспанхэм япэщытыфаху, ауэ 1495 и дыгъэгъазэм [[Гуанчихэр|гуанчихэм]] [[Емынэ узыгъуэ|емынэ узыгъуэр]] къахэхьа яуж эспанхэм хы тӀыгу хъуар яубыда. 1496 бадзэуэгъуэм и 24 [[Гуанчихэр|гуанчихэм]] я пщыкъуэ Имененчиэм эспанхэм заретыр, куэд темыкӀыу яукӀ. А гъэ дыдэм, фокӀадэм и 29 Алонсо де Луго текӀуэныгъэр къэзыхьам къеӀоху хы тӀыгухэр псори убыда зэрыхъуар.
161 сатырыр
Канар хы тӀыгухэм джылу дэсыр 2,098,593 [[Эспаниэ]]м и аутоном лъэпкъыгъуэхэм 8-рей пӀэ иӀыгъ, джылэ ӀувагъымкӀэ 281,8 км ². Аркипелагпсом и инагъыр 7,447 км ².
 
Аркипелагым и джылэм хэтхэр езы шӀыпӀэм щыщ цӀыхухэмрэ хэкухэсхэмрэ [[Эспаниэ]] материкым къикӀахэр ([[Галисийхэр|галисийхэр]], [[Кастийанхэр|кастийанхэр]], [[Каталонхэр|каталонхэр]], [[Баскхэр|баскхэр]] джоуэ), абыхэм пэмыкӀыу [[Португалхэр|португалхэр]], [[Урымхэр|урымхэр]], [[Британхэр|британхэр]]. 2009 гъэм Канархэм я джылэпсом (2,098,593) 1,799,373 эспанху щыта (1,547,611 Канархэм щыщу, 178,613 эспаниэ материкым къикӀаху), 299,220 пэмыкӀ къэралхэм щыщ хэкухэсху. Абыхэм я нэхъыбэр еуропейхэ (55 %) — джэрмэнхэр (39,505), британхэр (37,937), урымхэр (24,177). ПэмыкӀыу иджыри [[Америкэ]]м щыщу 86, 287 дэс, нэхъыбу — колумбийхэр (21,798), венесуэлэхэр (11,958), кубэхэр (11,098), аргентинхэр (10,159). А псоми пэмыкӀыу иджыри африкэм щыщ лъэпкъэр дэс, нэхъыбу марокканхэра (16,240).
 
{| class="wikitable" style="text-align:right;"
352 сатырыр
[[te:కానరీ ద్వీపములు]]
[[th:หมู่เกาะคะเนรี]]
[[tl:Canarias]]
[[tr:Kanarya Adaları]]
[[uk:Канарські острови]]