Будда версиехэм я зэщхьэщыкӀыныгъэхэр

'''Бу́дда''' ([[Санскрит|санскр.]] बुद्ध занкӀыу псалъэр зэдзэкӀамэ — «къэплъэжьа») [[Буддадин|буддадиным]] — губзыгъэм (бодхи) нэсарэ. ГурыӀуэгъуэ нэхъ зэгъэзэхуамкӀэ Буддар — [[Сиддхартха Гаутама|Сиддхартха Гаутама]] Шакья лъэпкъым щыщ и сурэтым трахьэ, буддэдин хабзэм къызэриӀуатэмкӀэ диныр абым иригъэжьауэ щыт.

623 гъэм ди лъ. и пэм щыкӀэдзауэ 543 гъэм ди лъ. и пэм нэс щыпсоуа Сидхартха Гаутамар [[Бодхи|бодхим]] нэсар, буддэдиным пылъхэм я нэхъыбэм ар япэрей Буддуи яужырей Буддуи къалъытэкъым. Буддэдин хабзэмкӀэ Будду хэтми хъуфыну, зи [[Дхарма|дхармэр]] зэӀусхыфауэ губзыгъэм нэсыфар, и [[Карма|кармэр]] фӀэгъуэкӀэ ирыригъэкъуамэ. «Уафэгу» тхыдэмкӀэ апхуэдэ бжыгъэ къэхъут. Апхуэду зэрыхъумкӀэ [[Гаутама Будда|Гаутама Буддар]] (Шакиямуни) зыуэ къахокӀыр Буддэ бжыгъэхэм, пэсырей дыдэм къыщыкӀэдзауэ къэкӀуэкӀ зэпытым ди япэрей джыжьэм нэсым. Абы и япэрыту щытар будда [[Дипанкара|Дипанкара]], ауэ абы яужырыт буддэм зэреджэр [[Майтрейя|Майтрейя]].

Тхыдэм хэт Буддар зэрыхъумкӀэ тхьэуэ щытакъым, егъэджакӀуэ, гъэсэкӀу щыта, [[Сансара|сансарам]] губзыгъэ гурыӀуэгъуэхэр къыхихыфу. А псоми емылъытауэ буддэдиным и лъэныкъуэ гуэрэхэм цӀыхулъэпкъым и дэӀэпыкъуэгъу къыхагъэкӀыуи щыӀэ. ТхьэлъэӀугъэхэм буддэхэми, [[Бодхисаттва|бодхисаттвахэми]], [[Дхармапала|дхармапалахэми]], [[Идам|идамхэми]], дэвэхэм иэ лхахэм а псоми зэхэдзыгъуэ ин я хуашъкъым. ТӀум щыгъуэ а къэбжэкӀауэ хъуар буддэдин дыдэм ахэр гъашэншэ хъуаху къэлъытэ, гъэшъэгъуэныр, дунем пэмыкӀ дин зы Тхьэнэхъышъхьэ къэылъытэ теткъым, упхуэдэ къэлъытэгъуэ иӀу. Буддэ и егъэджэнхэм я нэхъыбэм [[Махаяна|Махаяна]] сутрахэм ящыщхэм паубыдыр диным гупшысыгъу хъуар мы дунем псоми кӀэ иӀу, псоми ухыпӀэ иӀу къэлъытэгъуэ ешъыр, езы Буддэми и гъашъэм кӀэ иӀу (и икӀэрей пӀэ [[Дхармакая|Дхармакаями]]): а хабзэмкӀэ, [[Сансара|сансара]] закъуэра гъашъэух зиӀу щытыр, ауэ апхуэду езы Буддэ и гугъ пшъыныр — гукъэуэшху къалъытэну, гузэвэгъуэ къыхокӀыр дхармэ гъэсэныгъэхэм я ебэкъуэныр.

«Къэплъэжьыным и ӀэфӀагъыр» — [[Нирвана|нирвана]] буддэдиным къызэриӀуатэмкӀэ, дунем псэ зыӀуту хъуар нэсыфыну абым, ауэ ортодокс буддэдиным къызэриӀохумкӀэ [[Нирвана|нирванам]] унэсын шъхьэкӀэ цӀыху укъэхъун хуэй. А зэфӀэкӀыныгъэм псори зэрнэсыфыным шъхьэкӀэ буддэдиным и хъыбар бжыгъэм къаӀоху буддэ куэд Ӏэмэ — псэ зыӀут псэушъхьу, кэкӀыгъу, цӀыху... губзэныгъэм нэсыным зыратауэ, нызырхэр зытраӀуауэ.

File:Standing_Bodhisattva_Gandhara_Musee_Guimet.jpg| Гантхара ([[Пакистан|Пакистан]]) lэшъагъэ. Бодхисаттва.