Къалэ версиехэм я зэщхьэщыкӀыныгъэхэр

Джыпсту дунем и къалэ нэхъ жъыдыду къалъытэхэр VIII-VII мин гъ. ди лъ. я. щыщхэр, абыхэм ящыщ: [[Иерихон|Иерихон]], [[Чатал Гуйук|Чатал Гуйук]] пэмыкӀхэр джоуэ.

[[Курыт лъэхъэнэхэр|Курыт лъэхъэнэхэм]] къалэхэр нэхъыбэм къыздыхэкӀхэтэр быдапӀэхэм здэщытам дежь иэ я хъуреягъкӀэ. Адыгэбзэм хэт псалъэми ар егъэлъагъуэ, туркубзэхэм къахэкӀауэ къыхэхьа псалъэ «къала»-р зэдзэкӀамэ мыхьэнэ хэлъыр «[[БыдапӀэ|быдапӀэ]]» иэ «[[Чэщанэ|чэшъанэ]]».

XIX-XX лъэхъэнэхэм къалэхэм я зэфӀэувэныгъэр зэпхатэр [[Индустриал револуциэ|Индустриал револуциэ]] екӀуэкӀам. Къалэшхуэхэм я пашъхьэм нэхъ факъырэдыдэхэм ящыщ лъакъуэхэр щыпсохэт, ауэ гушӀгъогу транспортым и зэфӀэувэныгъэр къыщысым [[Еуропэ|Еуропэмрэ]] [[АШЗ|АШЗ-мрэ]] къалэпашъхьэ къыхэкӀыу кӀадзахэ унагъуэ къуэлейхэр дэсу.