Азгъэбзэ версиехэм я зэщхьэщыкӀыныгъэхэр

| цӀэр = АпхъазыбзэАзгъэбгэ

| къэралхэр = [[АпхъазАзгъей]], [[Урысей]], [[Тырку]],

[[ИшъхъэрэкъаукъазыбзэхэрИщхъэрэкъаукъазыбзэхэр|ИшъхъэрэкъаукъазИщхъэрэкъаукъаз унагъуэшхуэ]] (псом къамылъыта)

| тхыбзэр зэрщыт = кирилл хьэрыф (апхъазазгъэ хьэрыфылъэ)

| Ӏэташъхьэбзэ = [[АпхъазАзгъей]]

'''АпхъазыбзэАзгъэбзэ''' ('''апхъазыбзэкlэазгъэбзэкӀэ'''; ''аҧсуа бызшәа, аҧсшǝа'') — [[АпхъазхэАзгъэхэр|апхъазазгъэ лъэпкъхэм]] ябзэ, [[АпхъазАзгъей|АпхъазАзгъей къэралым]], [[Тырку|Тыркум]], [[Иордан|Иорданым]], [[Шам|Шамым]], [[Ирак|Иракым]], [[Урысей|Урысейм]]. Бзэ нэхъ игъунэгъур [[абазэбзэ]], зыхэтыр [[АпхъазАбазэ-адыгэбзэхэр|апхъазазгъэ-адыгэ бзэхэм]] я унагъуэм, [[Абазэбзэ|абазэбзэмрэ]] [[Адыгэбзэ|адыгэбзэмрэ]] щымыхъукlэщымыхъукӀэ [[Убыхыбзэ|убыхыбзэри]] зыхыхьар.

[[АпхъазАзгъей|АпхъазАзгъей къэралым]] бзэмкlэбзэмкӀэ цlыхуцӀыху мин 100 хуэдиз мэпсалъэ, къэралъым ибзэlаташъхьуибзэӀаташъхьу щыт (1994 гъэм къыщыкlэдзауэкъыщыкӀэдзауэ). Ауэ 1989 гъэм апхъазыбзэразгъэбзэр анэдэлъхубзу зыхуэхъутэр 17, 8 % джылу дэсам, апхъазазгъэ-курджыхъырцей зауэм яуж 1995 гъэм 50 % джылэм. [[Тырку|Тыркум]] 1965 гъэм къэрал джылэ бжыгъэ ирагъэкlуэкlамкlэирагъэкӀуэкӀамкӀэ апхъазыбзэразгъэбзэр иэ [[Абазэбзэ|абазэбзэр]] анэдэлъхубзу джэуапу зытар цlыхуцӀыху 4, 563 (абым псори зыбзу ялъытэ - abaza) цlыхуцӀыху 7, 836 етlуанэетӀуанэ бзэуэ джэуап ята, а псори зэрщытым хуэмыду, нэхъ макlыумакӀыу къаlуэтауэкъаӀуэтауэ ялъытэ, 1993 гъэм абазу дэсыр мин 35 къалъыта. [[Урысей|Урысейм]] апхъазыбзэкlэазгъэбзэкӀэ псалъу дэсыр цlыхуцӀыху 9,447 къыкlэкlакъыкӀэкӀа.

Абы хуэду къызэркlэкlымкlэкъызэркӀэкӀымкӀэ апхъазыбзэмкlэазгъэбзэмкӀэ псалъу хъур цlыхуцӀыху мин 120-130 хуэдиз. Мин 500 - 600 шхуаlаршхуаӀар къэгъэхъуауэ къыкlэкlакъыкӀэкӀа, абы зэр гугъэмкlэгугъэмкӀэ [[адыгэхэр]] (кlаххэмрэкӀаххэмрэ, къэбэрдейхэмрэ) хагъэхьахэ.

Иджыпсту Къаукъазым къынар псалъэкlищпсалъэкӀищ: абжъуй (Очамчырэ куейм), бзыб (Гудаутэ куейм), самырзэкъан (Агубедиарэ Река къуаджэхэм Очамчырэ куейм, Чхуартал къуаджэм иныкъуэ Гал куейм), адрей псалъэкlэпсалъэкӀэ-лъэпкъхэр [[Тырку|Тыркум]] ирагъэкlахэирагъэкӀахэ. 1860 гъэм нэгъунэ апхъазхэмазгъэхэм ялъэпкъ-псалъэкlэхэрпсалъэкӀэхэр зэкlэлъыпытузэкӀэлъыпыту хы lуфэмӀуфэм ирикlуэтирикӀуэт къушъхьам къэху, [[Убыххэ|убыххэм]] къыщыкlэдзауэкъыщыкӀэдзауэ къуэхьапlэмкъуэхьапӀэм [[Мегрелхэ|мегрелхэмрэ]] [[Сонэхэ|сонэхэмрэ]] нэгъунэ къуэкlыпlэмкъуэкӀыпӀэм.

ШъачэрэМдзымтэрэ Жъууауэ-къуарэрэ япсыхъуэ зэхуакум [[Садзэ лъэпкъ|садзэхэм]] япсалъэкlэряпсалъэкӀэр щыlащыӀа. Лъэпкъыр зы къэмыну [[Тырку|Тыркум]] ирагъэкlаирагъэкӀа, абдежьым къуаджэ зытlущымзытӀущым бзэр иджыри зэрахьа. садзэ-псалъэкlэрпсалъэкӀэр тlууэтӀууэ бгуэч хъуну:

* хы lуфэӀуфэ псалъэкlэпсалъэкӀэ (джыгетэхэм иэ садзэхэм я)

* къушъхьа псалъэкlэпсалъэкӀэ (мадовеймедовей, езыхэр зэрзэджэр - абадзаабаза, лъэпкъ хэтхэр: чуа, чужъы, чужъгучуа, ахьчыпсэу, аибга Псоу ипсыхъуэм)

АпхъазАзгъэ псалъэкlэхэрпсалъэкӀэхэр ипшъэ лъэныкъуэмкӀэ:

* хы lуфэмӀуфэм -

** бзыб псалъэкlэпсалъэкӀэ (Жъууауэ-къуарэрэ Псыцхьарэ язэхуакум, иджырей Гудаута куейм),

** Гум псалъэкlэпсалъэкӀэ (Къодор псыхъуэм нэс) - [[Тырку|Тыркум]] ирагъэкlахэирагъэкӀахэ, иныкъуэр Аджарым (апщыгъуэм [[Тырку|Тыркум]] хэтам)

** абжъуй псалъэкlэпсалъэкӀэ (иджырей Очамчырэ куей)

** псхьу псалъэкlэпсалъэкӀэ (Бзыб псыхъуэм ишъхьамкlэишъхьамкӀэ) [[Тырку|Тыркум]] дэт къуаджэхэм иджыри зэрахьа

** дал-цебелда (Къодор псыхъуэм икумрэ ишъхьамрэ) [[Тырку|Тыркум]] икъуэхьапlэикъуэхьапӀэ куейхэм (Беледжык, Бурса, Эскишехир) дэт апхъазазгъэ къуаджэхэм иджыри щопсалъэхэ