Амазонэ версиехэм я зэщхьэщыкӀыныгъэхэр
Content deleted Content added
No edit summary |
No edit summary |
||
61 сатырыр
{{Main|Пророка}}
И пашъхьэ лъэныкъуэм ипшъэм [[Кабо дел Норте|кабо дел Норте]] щыкӀэдзауэ км 160 кӀуэуэ зэкӀэлъыпыту хы тӀыгу бжыгъэ хэтхэ, ятӀэгъум хэкӀаху. А хэкумэтх зэхэтыкӀэм зи кууагъыр метриблым фэмыкӀыу щытым зы гулъытэгъуэ иӀэ, океаным псыр щыпэкӀэхуэм зэпоуэхэри [[Хыор|хыор]] къыхокӀыр, гъуахъу кӀуэху къэс нэхъ псынкӀэ, нэхъ лъэш хъууэ, 15 - 25 км/сэхьэтым, зыкъызэриӀэтыр 1,5 - 4 метрэ хуэдизу, псыблын зыӀэтауэ щыт.
== Еуропейхэм шъэныгъэзекӀуэ ирагъэкӀуэкӀахэтэр ==
[[File:MapaPerú.Sanson2.JPG|thumb|220px|Николас Сансон де Аббевил итха шӀыпӀэтхыпхъэр (1600-67 гъэхэм)]]
Япэрей еуропей Амазонэм Ӏухьатэр [[Америко Веспучио|Америко Веспучио]] 1499 гъэм, псым и пэмкӀэ хэкӀауэ щыта<ref>[http://www.yurileveratto.com/articolo.php?Id=78 «Амазонэм и нэхъ къэӀотэгъуэжъхэр»] ШъэныгъэмкӀэ и лэжьыгъэ Йури Левератто и тхыгъэм.</ref>. Яужым эспан Висенте Яниес Пинсонымрэ Диего де Лопемрэ ипэм зэхэт хы тӀыгу бжыгэхэм ихьэхэри зэпаплъыхьахэ. Япэреуэ еуропейхэм ящыщу Амазонэр [[Андхэр|Андхэм]] къызэрхэкӀыр къэзышъар [[Франсиско де Орейана|да Орейана]] 1541 гъэм. Япэреуэ псымкӀэ дэкӀуеяр еуропейхэм къахэкӀауэ Педро Тежиейру [[Португал|Португалым]] щыщ, 1638 гъэм псы [[Напо|НапомкӀэ]] гъогу хилъхьэри [[Кито|Кито]] нэсауэ щыта. 1639 гъэм шоджэн Акунарэ Актиэдэрэ [[Пэштыхьейгуэт Перу|пэштыхьейгуэт Перум]] и тхьэмадэхэр дэкӀыгъу къигъэзэжьа.
1541 гъэм, мазаем и 4-м [[Франсиско де Орейана|да Орейана]] къалэ [[Гуаякили|Гуаякилим]] къыдэкӀри [[Кито|Кито]] къэкӀуа, зэкӀуэ зэхигъэхьэну, нэрыбгэ 24-рэ зэхуэчэ абым. Зекуэ здежьам бжыгъэрэ индео лъэпкъхэр япэувурэ зауэ хэхуахэт. Зэман гуэрэ текӀауэ зекӀуэ хэтхэр хэкӀуэдэн кӀадзахэ, къэру ямыӀэжьу, шхыныр яухауэ цӀыхухэр лӀэт. Дыгъэгъазэр екӀуэкӀт зэкӀуэм хэтхэм я нэхъыбэм къагурыӀуат здежьахэм зэрнэмысынухэри зыкъаӀэтын кӀадза. Ауэ, щыгугъыным дэӀэпыкъуэгъу къыхэкӀыурэ 1542 мазаем и 12-м зекӀуэ гупыр псышхуэ хым пэкӀохуэхэ.
ЦӀэ «río de las Amazonas» - Амазонэхэм я псы [[Франсиско де Орейана|да Орейанам]] щытриӀуар 1542 бадзэуэгъуэм и 24-м, бзылъхугъэ гупым лъыгъэ зэрахьу щезэуахэм.
== Гулъытыгъуэ ==
| |||