|
|АдыгэцӀэр = Хъырцей
|ИцӀэдыдэр = {{lang-ge|საქართველო}}
|ИцӀэм еуэ = Хъырцейм
|Нып = Flag of Georgia.svg
|Дэмыгъэ = Greater coat of arms of Georgia.svg
|Гоуидзэр = ძალა ერთობაშია (''Зэгуэтыным лъэшыгъэр зхэлъыр'')
|Къэрал уэрэдым и цӀэр = თავისუფლება
|Аудио = Tavisupleba vocal.ogg
|ШӀыпӀэтхыпхъэм = Europe Location Georgia uncontrolled highlighted.svg
|lat_dir = N|lat_deg = 41|lat_min = 41|lat_sec =
|lon_dir = E|lon_deg = 43|lon_min = 33|lon_sec =
|region = GE
|CoordScale =
|Бзэхэр = [[хъырцыбзэ]]
|Хуитыныгъэм и махуэ = 1991 мэлыжьыхьэм и 9
|КъызхэкӀар = [[РССЗ]]
|Къалэ нэхъыщъхьэр = [[Тбилиси]]
|ӀэнатӀэ хабзэр = [[республикэ]]
|Къалэ нэхъ инхэр = [[Кутаиси]], [[Батуми]], [[Рустави]], [[Зугдиди]], [[Гори]], [[Поти]]<ref>Конституциэм зэритымкӀэ къалэ [[Цхинвал|Цхинвалымрэ]]ымрэ [[Согъум|Согъумымрэ]]ымрэ Хъырцейм хэтхэ, ауэ [[Ипшъэ Осетиэ|Ипшъэ Осетиэмрэ]]мрэ [[Апхъаз|Апхъазымрэ]]ымрэ зи ӀэнатӀэ зкӀэтхэр</ref>
|Тхьэмадэхэм я пӀэхэр = Президент
|Тхьэмадэхэр = [[Михаил Саакашвили]]
|И инагъымкӀэ и пӀэр = 118
|ШӀыпӀэр = 69 700<ref>И ӀэнатӀэм кӀэтыр - — 57 200 км²</ref>
|Псым и процентыр =
|Этнохоронимыр =
|Джылу дэсымкӀэ и пӀэр = 114
|Джылэр = 4 385 400
|Джылэбжыгъэм и гъэр = 2009
|Джылэм и Ӏувагъыр = 63
|ВКӀуП = 10,7 млрд (ДВФ), 20,23 млрд (ЦРУ)
|ВКӀуП-р гъэ щатар = 2009
|ВКӀуП-мкӀэ и пӀэр = 122
|ВКӀуП-цӀыхум техуэр = 4757 (ДВФ), 4400 (ЦРУ)
|Валутэр = [[лари]]
|Доменхэр = [[.ge]]
|Телефон кодыр = 995
|Къагъэсэбэп зэманыгъуэхэр = +4
|Гулъытыгъуэ = {{Reflist}}
|Commons = Georgia_(country)
}}
'''Хъырцей Респу́бликэ''' ({{lang-ge|საქართველო}}) — [[Къаукъаз|Ипшъэ Къаукъазым]] хэт къэрал. Къалэ нэхъышъхьэр — [[Тбилиси]].
== Хэкумэтхыр ==
{{Main|Курджым и хэкумэтх}}
Хъырцейр [[Къаукъаз ЩӀыбагъуэ|Къаукъаз КӀыбэгъум]] хэт. И гъунапкъэхэр здыӀухьэхэр: ишъхъэрэмкӀэ - — [[Урысей|Урысейм]]м, [[Апхъаз|Апхъазым]]ым, [[Ипшъэ Осетиэ|Ипшъэ Осетиэм]]м (яужырей къэралитӀыр Хъырцейм езым и хэкухэу къелъытэ, Урысейм окупациэ ишъауэ), къуэкӀыпӀэмкӀэ - — [[Азэрбиджан|Азэрбиджаным]]ым, ипшъэмкӀэ - — [[Ермэлы|Ермэлеймрэ]] [[Тыркуей|Тыркуеймрэ]]мрэ, къуэхьэпӀэмкӀэ [[Хы ФӀыцӀэ|хы ФӀыцӀэм]] и Ӏуфэм Ӏохьэ.
КъызэриӀохумкӀэ, къэралым и инагъыр - — 69 700 км², Ӏохур зэртетымкӀэ, и ӀэнатӀэм кӀэтыр - — 57 200 км².
Хъырцейм и ипшъэ лъэныкъуэмкӀэ [[Къаукъазышхуэтх|Къаукъазышхуэтхыр]]ыр ирокӀуэ, ипшъэмкӀэ [[КъаукъазцӀыкӀуэтх|КъаукъазцӀыкӀуэтхыр]]. А тхитӀым я зэхуакум [[Колхи губгъуэ|Колхи губгъуэр]]р дэлъ.
Къэралым къышъхьэпэгъуэ [[ЩӀыкӀэлъ|шӀыкӀэлъ]] бжыгъэхэр иӀэ, абым пэмыкӀыу бэгъуауэ хуабэ псынэхэр, яшъхьэщыту курортхэр.
IV лъэхъэнэм и кухэм Картлим и къэралыгъуэ дину хъур [[Заухэ Чыристэныгъэ|заухэ чыристэныгъэ]].
VII лъэхъэнэм Хъырцейр [[Хьэрып Халифэт|Хьэрып Халифэтым]]ым еубыд, [[Къаукъаз ЩӀыб|Къаукъаз кӀыбагъум]] мыслимэн диныр хэхьэн кӀедзэ.
Зэманыгъэ нэхъ лъэшу къэлъытэгъуэ зыратыр XI-XIIXI—XII лъэхъэнэхэра - — [[Даут IV|Даут IV-мрэ]] [[Тамарэ гуащэ|Тамарэ гуащэмрэ]]мрэ я ӀэнатӀэгъуэм къэралыр щыкӀэтам. Абым щыгъуэ Хъырцейр [[Къаукъаз ЩӀыб|Къаукъаз кӀыбагъум]] и къэрал нэхъ лъэш мэхъур, хабзэмрэ экономикэмрэкӀэ зыкъиӀэтауэ.
XIII-XIVXIII—XIV лъэхъэнэхэм Хъырцейм [[Монголыдзэ|Монголыдзэр]]р тоуэр, яужым [[Темырлэн]] и зекӀуэ зытӀущым, и къэрур къэралым кӀуэдын кӀедзэ, хэку бжыгъу хэхохур.
XVII-XVIIIXVII—XVIII лъэхъэнэхэм Хъырцейр [[Уэсмэн империэ|Уэсмэнеймрэ]] [[Къажэр империэ|Къажэрымрэ]] я зэпэубыдыгъуэ мэхъур. 1783 [[Урысей империэ|Урысеймрэ]] Хъырцеймрэ Джэрджэ тхылъ кӀатхэ, абы щыкӀэдзауэ [[Картли Кахетиэ|Картли Кахетиэр]]р Урысейм и протекторатым кӀэт.
1801 гъэм [[Картли Кахетиэ|Картли Кахетиэр]]р [[Урысей империэ|Урысей империэм]]м хохьэ. XIX лъэхъэнэм Курджейм и хэку хъуари Урысейм зыхеубыдэ, абыхэм щымыхъукӀэ [[Къаукъаз ЩӀыб|Къаукъаз кӀыбагъум]] хэт къэралу хъуари.
1918 гъэм [[Демократ Республикэ Хъырцей]] траӀуэ къэралым, 1921 гъэм [[РУСФС|РУСФС-м]] хохьэ.
1922 щыкӀэдзауэ 1936 гъэм нэс Хъырцейр [[Республикэ Къаукъаз-КӀыбагъу СФС|Республикэ Къаукъаз-КӀыбагъу СФС-м]] хэт, 1936 гъэм щыкӀэдзауэ 1991 нэс Хъырцейр [[Республикэ Совет Социал Зэгуэтхэр|РССЗ-м]] хэт.
1991 гъэм Хъырцейр къэрал хуит мэхъур. 1991-19931991—1993 гъэхэм Хъырцейм и ӀэнатӀашъхьэм [[Апхъаз|Апхъазымрэ]]ымрэ [[Ипшъэ Осетиэ|Ипшъэ Осетиэмрэ]]мрэ кӀокӀхэр, де-факту къэрал хуит хъуху, ауэ дунем къамлъытаху.
2008 гъэм, [[ШышъхьэӀу зауэ|ШышъхьэӀу зауэм]] яуж, [[Урысей|Урысеймрэ]]мрэ, яужкӀэ пэмыкӀ къэралхэми [[Апхъаз|Апхъазымрэ]]ымрэ [[Ипшъэ Осетиэ|Ипшъэ Осетиэмрэ]]мрэ я хуитыныгъэр къалъыта.
== Джылэр ==
{{Main|Хъырцейм и джылэр}}
Хъырцейм и джылэр 2002 гъэмкӀэ зэрыхъутэр 4 369 579 цӀыху. Лъэпкъ дэсхэр: [[хъырцэхэр]] (83,7 %), [[азэрбиджанхэр]] (6,5 %), [[ермэлы]] (5,7 %), [[урысхэр]] (1,5 %), [[осетинхэр]] (0,9 %), пэмыкӀхэр (1,7 %).
== АдминистрациэмкӀэ гуэчыгъуэр ==
{{Main|Хъырцейм администрациэкӀэ и гуэшыгъуэр}}
Хъырцей — къэрал унитару щыт. АдминистрациэмкӀэ хэку 10, автоном республикэ 2 — [[Автоном Республикэ Апхъаз|Апхъазрэ]] [[Автоном Республикэ Аджариэ|Аджариэмрэ]].
[[Азгъей Автоном Республикэ]] [[Ипшъэ Осетиэ|Ипшъэ Осетиэмрэ]]мрэ Хъырцейм и ӀэнатӀэм кӀэтхэкъым, къэлъытэгъу Хъырцейм зэришъымкӀэ ([[АШЗ|АШЗ-м]] и президентым и администрациэм, [[Еуропэм и комиссиэ|Еуропэм и комиссиэми]]ми) Урысейм окупациэ ишъауэ.
{| class="wikitable" style="margin:auto"
! Хэкухэр
! Къалэ нэхъышъхьэхэр
| rowspan="14" | [[FileФайл:Regions of Georgia.png|250px]]
|-
| 1
| [[Тбилиси]]
|-
| colspan="3" | ''Гулъытыгъуэ'': 1 — и ӀэнатӀэм кӀэткъым зэр хэку, 2 — лъэныкъуэ гуэрэхэр и ӀэнатӀэм еубыдыр.
|}
* [http://www.government.gov.ge Курджы Республикэм и ӀэнатӀашъхьэм и сайт]
{{Къаукъаз}}
{{Geo-stub}}
[[CategoryКатегория:Хъырцей]]
{{Link GA|de}}
{{Link FA|eo}}
{{Link FA|es}}
{{Link FA|fi}}
{{Link GA|ar}}
| 