Дагъыстэн версиехэм я зэщхьэщыкӀыныгъэхэр

Дагъыстэныр [[ИпщэИшъхъэрэ Къаукъаз|ИпщэИшъхъэрэ Къаукъазым]] хэт. И гъунапкъэхэр здыӀухьэр: ипшъэмкӀэишъхъэрэмкӀэ - [[Къэлмыкъ Республикэ|Къэлмыкъым]], къуэхьэпӀэмкӀэ - [[Ставропол Къэрал|Ставропол]] шӀыпӀэмрэ [[Мычгыш къэрал|Мышгычеймрэ]], ишъхъэрэмкӀэипшъэмкӀэ - [[Курджы|Курджымрэ]], [[Азэрбиджан|Азэрбиджанымрэ]], къуэкӀыпӀэм - [[Каспий хы|Каспий хым]] и Ӏуфэм Ӏохьэ.

Къэралым ежэх псы нэхъ инхэр - [[Тэрч|Тэрч]], [[Сулак|Сулак]], [[Самур|Самур]]. Дэгъыстэным и ипшъэишъхъэрээ лъэныкъуэр псыкӀэ мыбэгъуауэ щыт. Къушъхьэхэм ежэх псыхэр инхэ, шӀымахуэкӀи щтыхэкъым. Къэрал псом псыуэ 1800 хуэдиз йожэх, псыхъуреуэ 100 хуэдиз.

ШӀыпӀэр - ипшъэмкэишъхъэрэмкӀэ губгъу щыт, ишъхъэрэмкӀэипшъэмкӀэ - къушъхьу. Ӏуашъхьэ нэхъ лъагэр - [[Базардузу|Базардузу]].

Хьэйуар къэралыкумрэ ипшъэишъхъэрэ лъэныкъуэмрэ - курыт-континенталу щыт, [[Каспий хы|Каспиим]] и Ӏуфэм - субтропик.

Ди лъэхъэнэм и пэм, иджырей Дагъыстэным и ишъхъэрэипшъэ лъэныкъуэр [[Къаукъаз Албэней|Къаукъаз Албэнейм]] хэтт.

[[Лъэхъэнэ Курытхэр|Лъэхъэнэ курытхэм]] и пэхэм, VI-XI лъэхъэнэхэм Дагъыстэным и шӀыпӀэм къэрал [[Сарир|Сарир]] зэфӀоувэ, и къалэнэхъышъхьу хъур [[Хунзах|Хунзах]]. VII лъэхъэнэхэм мыслымэн диныр йохьэ шӀыпӀэм, диныр шӀыпӀэм щызэфӀэувэр XV лъэхъэнэм. Дагъыстэным и ипшъэишъхъэрэ лъэныкъуэр [[Хазархэр|хазархэм]] яӀыгъ.