Адыгэбзэжъэ версиехэм я зэщхьэщыкӀыныгъэхэр

Content deleted Content added
Created page with "'''Адыгэбзэжъэр''' йэ '''Прото-Адыгэбзэр''' ({{lang-en|Proto-Circassian language}}) Адыгэхэмэ я бзэжъэр. к..."
 
No edit summary
211 сатырыр
|}
 
* Адыгэбзэжъэ кь [kʲ] къэнагъ Шапсыгъэбзэмкӏэ. Адрэ КӀахыбзэхэмкӏэ хъугъэх ч [t͡ʃ], Къэбэдейбзэхэмккӏэ дж [d͡ʒ] :
* Proto-Circassian кь {{IPAblink|k|kʲ}} survived in Shapsug. In other Adyghe dialects it became ч {{IPAblink|t͡ʃ}} and in Kabardian it became дж {{IPAblink|d͡ʒ}} :
 
{| class="IPA wikitable" border="1" text-align="right"
! rowspan="3"| WordИнджылыбзэ
! rowspan="2" colspan="2"| Proto-CircassianАдыгэбзэжъэ
! colspan="4"| [[Adyghe language|Adyghe]]КӀахыбзэ
! rowspan="2" colspan="2"| [[Kabardian language|Kabardian]]Къэбэрдеибзэ
|-
! colspan="2"| [[Temirgoy]]КӀэмыгуябзэ andыкӏи [[Abzakh Adyghe dialect|Abzakh]]Абдзахэбзэ
! colspan="2"| [[Shapsug Adyghe dialect|Shapsug]]Шапсыгъэбзэ
|-
! IPA
242 сатырыр
|}
 
* Адыгэбзэжъэ кӏь [kʲʼ] къэнагъ Шапсыгъэбзэмкӏэ. Адрэ Адыгэбзэхэмкӏэ хъугъэх кӏ [t͡ʃʼ] :
* Proto-Circassian кӏь {{IPAblink|kʼ|kʲʼ}} survived in Shapsug. In other Circassian dialects it became кӏ {{IPAblink|t͡ʃʼ}} :
 
{| class="IPA wikitable" border="1" text-align="right"
! rowspan="3"| WordИнджылыбзэ
! rowspan="2" colspan="2"| Proto-CircassianАдыгэбзэжъэ
! colspan="4"| [[Adyghe language|Adyghe]]КӀахыбзэ
! rowspan="2" colspan="2"| [[Kabardian language|Kabardian]]Къэбэрдеибзэ
|-
! colspan="2"| [[Temirgoy]]КӀэмыгуябзэ andыкӏи [[Abzakh Adyghe dialect|Abzakh]]Абдзахэбзэ
! colspan="2"| [[Shapsug Adyghe dialect|Shapsug]]Шапсыгъэбзэ
|-
! IPA
283 сатырыр
|}
 
* Адыгэбзэжъэ гь [ɡʲ] къэнагъ Шапсыгъэбзэмкӏэ. Адрэ Адыгэбзэхэмкӏэ хъугъэх дж [d͡ʒ] :
* Proto-Circassian гь {{IPAblink|ɡ|ɡʲ}} survived in Shapsug. In other Circassian dialects it became дж {{IPAblink|d͡ʒ}} :
 
{| class="IPA wikitable" border="1" text-align="right"
! rowspan="3"| WordИнджылыбзэ
! rowspan="2" colspan="2"| Proto-CircassianАдыгэбзэжъэ
! colspan="4"| [[Adyghe language|Adyghe]]КӀахыбзэ
! rowspan="2" colspan="2"| [[Kabardian language|Kabardian]]Къэбэрдеибзэ
|-
! colspan="2"| [[Temirgoy]]КӀэмыгуябзэ andыкӏи [[Abzakh Adyghe dialect|Abzakh]]Абдзахэбзэ
! colspan="2"| [[Shapsug Adyghe dialect|Shapsug]]Шапсыгъэбзэ
|-
! IPA
327 сатырыр
 
====Labiodentalization====
Адыгэбзэжъэмкӏэ щыӏагъэп хьарыф ф [f] ыкӏи в [v]. Адыгэбзэжъэмкӏэ хьарыф цу [t͡sʷ], сӏу [sʷʼ], су [sʷ] ыкӏи зу [zʷ] хъугъэх цу [t͡sʷ], шӏу [ʃʷʼ], шъу [ʃʷ] ыкӏи жъу [ʒʷ] КӀахыбзэмкӏэ, хъугъэх в [v], фӏ [fʼ], ф [f] ыкӏи в [v] Къэбэрдеибзэмкӏэ.
The Proto-Circassian language did not had [[labiodental consonant|labiodental]] consonants (ф {{IPAblink|f}} and в {{IPAblink|v}}). There existed a series of [[labialization|labialized]] alveolar sibilant affricates and fricatives: *[tsʷ] {{angle bracket|цу}}, *[sʷʼ] {{angle bracket|сӏу}}, *[sʷ] {{angle bracket|су}}, *[zʷ] {{angle bracket|зу}}. In Adyghe [[Temirgoy]] dialect they became *[tsʷ] {{angle bracket|цу}}, *[ʃʼʷ] {{angle bracket|шӏу}}, *[ʃʷ] {{angle bracket|шъу}}, *[ʒʷ] {{angle bracket|жъу}}. In [[Shapsug Adyghe dialect|Shapsug]], [[Bzhedug Adyghe dialect|Bzhedug]] and [[Abzakh Adyghe dialect|Abzakh]] dialects of Adyghe they become [[Labio-palatalization|labiopalatalized]] *[tɕʷ] {{angle bracket|чъу}}, *[ʃʼʷ] {{angle bracket|шӏу}}, *[ʃʷ] {{angle bracket|шъу}}, *[ʒʷ] {{angle bracket|жъу}}, and in Kabardian they become [[labiodental consonant|labiodental]] consonants *{{IPAblink|v}} {{angle bracket|в}}, *{{IPAblink|fʼ}} {{angle bracket|фӏ}}, *{{IPAblink|f}} {{angle bracket|ф}}, *{{IPAblink|v}} {{angle bracket|в}}.
 
* Адыгэбзэжъэ су {{IPA|[sʷ]}} хъугъэ шъу {{IPA|[ʃʷ]}} КӀахыбзэмкӏэ ыкӏи ф [f] Къэбэрдеибзэкӏэ :
* Proto-Circassian [[aspirated consonant|aspirated]] цʰу {{IPAblink|ʰ|t͡sʰʷ}} became чъʰу {{IPA|[t͡ɕʰʷ]}} in Bzhedug, цу {{IPA|[t͡sʷ]}} in Temirgoy, чъу {{IPA|[t͡ɕʷ]}} in Shapsug and Abzakh and ф {{IPA|[f]}} in Kabardian.
 
{| class="IPA wikitable" border="1" text-align="right"
! rowspan="3"| WordИнджылыбзэ
! rowspan="2" colspan="2"| Proto-CircassianАдыгэбзэжъэ
! colspan="64"| [[Adyghe language|Adyghe]]КӀахыбзэ
! rowspan="2" colspan="2"| [[Kabardian language|Kabardian]]Къэбэрдеибз
|-
! colspan="2"| [[Bzhedug Adyghe dialect|Bzhedug]]КӀэмыгуябзэ
! colspan="2"| [[Temirgoy]]Абдзахэбзэ ыкӏи Шапсыгъэбзэ
! colspan="2"| [[Abzakh Adyghe dialect|Abzakh]] and [[Shapsug Adyghe dialect|Shapsug]]
|-
! IPA
! Cyrillic
! IPA
! Cyrillic
! IPA
! Cyrillic
! IPA
! Cyrillic
! IPA
! Cyrillic
|-
| jungle/bushy area|| t͡sʰʷənə || цʰуны || t͡ɕʰʷənə || чъʰуны || t͡sʷənə || цуны || t͡ɕʷənə || чъуны || fən || фын
|}
 
* Proto-Circassian су {{IPA|[sʷ]}} became шъу {{IPA|[ʃʷ]}} in the Adyghe dialects and ф {{IPAblink|f}} in the Kabardian dialects :
 
{| class="IPA wikitable" border="1" text-align="right"
! rowspan="3"| Word
! rowspan="2" colspan="2"| Proto-Circassian
! colspan="4"| [[Adyghe language|Adyghe]]
! rowspan="2" colspan="2"| [[Kabardian language|Kabardian]]
|-
! colspan="2"| [[Temirgoy]]
! colspan="2"| [[Shapsug Adyghe dialect|Shapsug]] and [[Abzakh Adyghe dialect|Abzakh]]
|-
! IPA
Line 384 ⟶ 358:
|}
 
* Proto-CircassianАдыгэбзэжъэ зу {{IPA|[zʷ]}} becameхъугъэ жъу {{IPA|[ʒʷ]}} inКӀахыбзэмкӏэ the Adyghe dialects andыкӏи в {{IPAblink|[v}} in the Kabardian] dialectsКъэбэрдеибзэкӏэ :
 
{| class="IPA wikitable" border="1" text-align="right"
! rowspan="3"| WordИнджылыбзэ
! rowspan="2" colspan="2"| Proto-CircassianАдыгэбзэжъэ
! colspan="4"| [[Adyghe language|Adyghe]]КӀахыбзэ
! rowspan="2" colspan="2"| [[Kabardian language|Kabardian]]Къэбэрдеибз
|-
! colspan="2"| [[Temirgoy]]КӀэмыгуябзэ
! colspan="2"| Абдзахэбзэ ыкӏи Шапсыгъэбзэ
! colspan="2"| [[Shapsug Adyghe dialect|Shapsug]] and [[Abzakh Adyghe dialect|Abzakh]]
|-
! IPA
Line 415 ⟶ 389:
|}
 
* Proto-CircassianАдыгэбзэжъэ сӏу {{IPA|[sʷʼ]}} or/ цӏу {{IPA|[t͡sʷʼ]}} becameхъугъэ шӏу {{IPA|[ʃʷʼ]}} inКӀахыбзэмкӏэ the Adyghe dialects andыкӏи фӏ {{IPAblink|[}} in the Kabardian] dialectsКъэбэрдеибзэкӏэ :
 
{| class="IPA wikitable" border="1" text-align="right"
! rowspan="3"| WordИнджылыбзэ
! rowspan="2" colspan="2"| Proto-CircassianАдыгэбзэжъэ
! colspan="4"| [[Adyghe language|Adyghe]]КӀахыбзэ
! rowspan="2" colspan="2"| [[Kabardian language|Kabardian]]Къэбэрдеибз
|-
! colspan="2"| [[Temirgoy]]КӀэмыгуябзэ
! colspan="2"| Абдзахэбзэ ыкӏи Шапсыгъэбзэ
! colspan="2"| [[Shapsug Adyghe dialect|Shapsug]] and [[Abzakh Adyghe dialect|Abzakh]]
|-
! IPA
Line 444 ⟶ 418:
|}
 
* Адыгэбзэжъэ цу {{IPA|[t͡sʷ]}} къэнакъ КӀэмыгуябзэкӏэ. Ар хъугъэ чъу {{IPA|[t͡ʃʷ]}} адрэ КӀахыбзэмкӏэ ыкӏи в [v] Къэбэрдеибзэкӏэ :
* Proto-Circassian цу {{IPA|[t͡sʷ]}} survived in Temirgoy. In most Adyghe dialects (e.g. Abzakh, Shapsug and Bzhedug) it became чъу {{IPA|[t͡ɕʷ]}} and in the Kabardian dialects it became в {{IPAblink|v}} :
 
{| class="IPA wikitable" border="1" text-align="right"
! rowspan="3"| WordИнджылыбзэ
! rowspan="2" colspan="2"| Proto-CircassianАдыгэбзэжъэ
! colspan="4"| [[Adyghe language|Adyghe]]КӀахыбзэ
! rowspan="2" colspan="2"| [[Kabardian language|Kabardian]]Къэбэрдеибз
|-
! colspan="2"| [[Temirgoy]]КӀэмыгуябзэ
! colspan="2"| Абдзахэбзэ ыкӏи Шапсыгъэбзэ
! colspan="2"| [[Shapsug Adyghe dialect|Shapsug]] and [[Abzakh Adyghe dialect|Abzakh]]
|-
! IPA
Line 473 ⟶ 447:
|}
 
Хьарыф ф [f] КӀахыбзэмэ яхэтэр къэкӏэгъ Адыгэбзэжъэ хьарыф ху [xʷ]. Ар къэнагъ Къэбэрдейбзэхэмкӏэ.
Labiodental {{IPAblink|f}} {{angle bracket|ф}} is found also in Adyghe, but there it derives from the Proto-Circassian labialized [[voiceless velar fricative]] [xʷ] {{angle bracket|ху}}, which survived in the East Circassian dialects (e.g. Kabardian and Besleney).
 
{| class="IPA wikitable" border="1" text-align="right"
! rowspan="3"| WordИнджылыбзэ
! rowspan="2" colspan="2"| Proto-CircassianАдыгэбзэжъэ
! colspan="4"| [[Adyghe language|Adyghe]]КӀахыбзэ
! rowspan="2" colspan="2"| [[Kabardian language|Kabardian]]Къэбэрдеибз
|-
! colspan="2"| [[Temirgoy]] and [[Abzakh Adyghe dialect|Abzakh]]КӀэмыгуябзэ
! colspan="2"| [[ShapsugАбдзахэбзэ Adygheыкӏи dialect|Shapsug]]Шапсыгъэбзэ
|-
! IPA