Хьэщомыщ версиехэм я зэщхьэщыкӀыныгъэхэр
Content deleted Content added
The link to the Jakarta Post is long dead. Removed. |
Another dead link. Fixed. |
||
75 сатырыр
* [[Амур хьэщомыщ]] ({{lang-lat|Panthera tigris altaica}}) — и нэхъыбэкӀэ щопсэу [[Урысей]]м и [[Приморскэ край|Приморскэ краймрэ]] [[Хабаровск край|Хабаровск краймрэ]], мащӀэдыдэу [[Хъутей]]м и ищхъэрэ-къуэкӀыпӀэмрэ [[Ищхъэрэ Кэрей]]мрэ. Яужырей бжыгъэхэр щыщэӀам (1996 гъэмрэ 2005 гъэмрэ <ref name="casp">[http://www.tigerhomes.org/animal/curriculums/caspian-tiger-pc.cfm The Caspian Tiger — ''Panthera tigris virgata''. 2009-10-06]</ref><ref name="casp2">[http://www.lairweb.org.nz/tiger/caspian.html The Caspian Tiger at www.lairweb.org.nz 2009-10-06]</ref>) къагъэунэхуа я бжыгъэр 480-520 хъууэ, зы щӀыпӀэм исхэу, зэпхырымдзахэу, абым папщӀэ а гупыр дунейм и нэхъ индыдэу мэхъур<ref>Graham Batemann. Die Tiere unserer Welt Raubtiere. Verlag. Bertelsmann. 1986</ref>. Амур хьэщомыщыр нэхъ индыдэ лӀэужьыгъуэ къуэдзэхэм ящыщщ. Мы къуэдзэм гу лъытыгъу адрейхэм ялъытамэ [[цы]] Ӏув, щӀыхь тетщ, и теплъэкӀэ нэхъ фагъуэу, кусэхэм я бжыгъэри нэхъ мащӀэу. Амур хьэщомыщыр [[джэду лъэпкъыр|джэду лъэпкъми]] и нэхъ инхэм ящыщщ: и шыр илъэсныкъуэ хъур и инагкӀи и хьэлъагъкӀи [[щомыщ]] зэфӀэувам хуэдизщ.
* [[Бенгал хьэщомыщ]] ({{lang-lat|Panthera tigris tigris}}) — хьэщомыщ бжыгъэ зэщӀэзубыдэ лӀэужьыгъуэ къуэдзэщ, [[Индиэ]]м, [[Бангладеш]]ым, [[Непал]]ым, [[Бутан]]ым щыпсэуэ. ЩӀыпӀэ зэмылӀэужьыгъуэхэм щопсэу мэздэгухэмрэ тафэ игъущыкӀахэмрэ щыщӀэдзауэ [[мангрэхэр]] хиубыдэу. Бенгал хьэщомыщхэм я нэхъыбэр щӀыпӀэ [[Тераи Дуар|Тераи Дуарым]] щопсэухэр. Индиэ Ӏэтащхьэм къызэриӀуохумкӀэ, лӀэужьыгъуэ къуэдзэм и бжыгъэр 3,100-4,500 мэхъур, абыхэм ящыщ 3,000 Индиэм щыпсэуху<ref>[http://books.google.com/books?id=LvM-3i6z8iQC&pg=PA1394&dq=bengal+tiger+largest&lr=&client=firefox-a EXPLORING MAMMALS], Marshall Cavendish, Marshall Cavendish Corporation, John L Gittleman</ref>, ауэ, индиэ щӀэныгъэлӀ куэдым абым хуэарэзыкъым, я бжыгъэр куэду къегъэхъуауэ ялъытэу. НэмыщӀ къэӀуэхугъуэхэмкӀэ, хьэщомыщхэм я бжыгъэр [[Индиэ]]м 2,000 нэхъри нэхъ мащӀэу щытыфынэу<ref>[http://web.archive.org/web/20130116210802/http://www.indianjungles.com/090805d.htm Task force says tigers under siege. Indianjungles.com 2009-10-06]</ref>, бжыгъэр [[лъэуж|лъэужхэмкӀэ]] ирагъэкӀуэкӀащ, апхуэдэм деж я бжыгъэр къегъэхъуауэ къыхэкӀыфыну хэукъуэгъуэ иӀэу. Мы лӀэужьыгъуэ къуэдзэр нэхъ индыдэу щыт щхьэкӀэ и бжыгъэкӀэ, ари кӀуэдыфынухэм яхэтщ цӀыхухэм зэраукӀымрэ, я псэупӀэр мэкъумэшым зэрхагъыхьэм папщӀэ. [[МэзгъэфӀэн]] Сариксам щыщ хьэщомыщу хъуар бракониерхэм яӀэщӀэкӀуэдауэ щытащ. 1972 гъэм Индиэм унафэ къыдегъэкӀ мэзгъэфӀэн хъумэнымкӀэ, мыхьэну зэрихьэр псэущхьэр къэралым щыхъумэн, къинэжьын. А Ӏуохугъэм и хьэтыркӀэ хьэщомыщхэм я бжыгъэр 1,200 хъутэр 1970 гъэхэм 3,000 хъуащ 1990 гъэхэм<ref>Matt Wade. Threat to a national symbol as India's wild tigers vanish. The Age (Melbourne).</ref>; А проэктыр дунем и зы нэхъ узыншэхэм ящыщу яужым къалъытащ. Бенгал хьэщомыщхэм я хъухэм къашэч ч 205-227 хуэдиз, бзыхэм ч 140-150 хуэдиз. Бенгал хьэщомыщхэр Ищхъэрэ Индиэмрэ Непалымрэ щыщхэр нэхъ пӀащэщ ипщэ лъэныкъуэм щыпсэухэм ялъытамэ, ипщэм щыщ хъухэм къашэч и нэхъыбэм ч 235 хуэдиз.
* [[Корбета и хьэщомыщ]] ({{lang-lat|Pantera tigris corbetti}}) — щопсэу [[Камбоджэ]]м, ипщэ [[Хъутей]]м, [[Лаос]]ым, [[Тайлэнд]]ым, [[Малай]]м, [[Виетнам]]ым. ЛӀэужьыгъуэ къуэдзэм и бжыгъэр тэрэзу гъэунэхуауэ щыткъым, гупшысыгъуэкӀэ 1,200 къыщыщӀэдзауэ 1,800 носыр, нэхъ тэрэзу абым къалъытэр нэхъ мащӀэращ. Нэхъыбэдыду псэущхьэхэр здэпсэур [[Малай|Малайращ]], а хэкум бракониер Ӏуохугъуэр ӀэнатӀэм лъэшу пеубыдыр, абым папщӀэ псэущхьэхэр мащӀэдыдэ щэкӀуэным хэкӀуадэр, ауэ тӀум щӀыгъуи я бжыгъэр нэхъ мащӀэ мэхъур я псэупӀэхэр цӀыху мэкъумэщыкӀэхэм, псэупӀэхэм зэраубыдым папщӀэ. Виетнамым щыщ хьэщомыщхэм я ещанэ ныкъуэ бжыгъэра къэнэжар, псэущхьэхэр цӀыхухэм яукӀащ,я кӀуэцӀфэцӀхэр [[хъутей Ӏэзэгъуэ]]м щхьэкӀэ ящэжын. ТеплъэкӀэ корбета и хьэщомыщыр нэхъ щӀынфу щытщ адрей лӀэужьыгъуэ къуэдзэхэм ялъытамэ. Хъухэм къашэч ч 150-190 хуэдиз, бзыхэм ч 110-140 хуэдиз.
| |||