Убыхыбзэ версиехэм я зэщхьэщыкӀыныгъэхэр

Убыхыбзэр здызэфӀэувауэ драпсалъэтэр [[Хы ФӀыцӀэ|Хы ФӀыцӀэм]] и Ӏуфэм, [[Къаукъаз|Ишъхъэрэ Къаукъазым]], иджыпсту урысыбзэ здызэрахьэ лъэныкъу щыт [[ПсышӀуап къедзыгъуэ|ПсышӀуап]] (Лазаревскэ), [[Курыт къедзыгъуэ (Щачэ)|Курыт]], Хьуэдзэ[[Хъуэпсэ куейхэркъедзыгъуэ|Хъуэпсэ]] къедзыгъуэхэр [[Щачэ|Щачэ]]-къалэм. 1860 гъэхэм [[Урыс-Адыгэ зауэ|Къаукъаз зауэр]] щыухым идежь Убых лъэпкъыр Тыркум[[Тырку]]м ирагъэкӀа. Мы куэду, къэнэжьа тӀэкӀур [[адыгэхэр|адыгэ]] иэ [[абазэхэр|абазэ]] къуаджэхэм хагъэтӀысхьурэ яхэгъуэщыхьахэ. Апхуэдурэ убыхыбзэм и шӀыналъэр фӀэкӀуэда.

Убыхыбзэр зышъэжьу икӀэм изакъу къэнэжьа [[Есенч Тефик|Тефик Есенчыр]] 1992 гъэм дунем ехыжьа [[Тырку|Тыркум]] щыпсоуауэщыпсэуауэ.

Убыхыбзэр зэрагъэшъагъуэр и фонетикэмкӀэ - 84 согласнэ макъу иӀа ( абыхэм плӀыр мы убыху, псалъэ хамэхэм шъхьакlэ, бзэм къыихьахэр ), гласну тӀу къуэдей ( «а» кӀыхьу «а» кӀэкӀыу ). Убыхыбзэм нэхъыбу согласнэ зиӀа бзэуэ яшъэр "[[койсаныбзэхэр|койсаныбзэхэм]]" [[Африкэ|Ипшъэ Африкэм]] щыпсоу лъэпкъхэм ябзэхэра.