Убыхыбзэ
Убыхыбзэ (уб-бз. tʷaχəbza — туахэбза) — дунем темытыжь бзэ, абазэ-адыгэбзэ унагъуэм я щыщ. Убых лъэпкъым яуэ, 1990 гъэм нэгъунэ ирапсалъу.
| Убыхыбзэ | |
|---|---|
| Зэрзэджэр: | tʷaχəbza |
| Къэралхэр: | Убых хэку, XIX лъэхъэнэм и кум щыкӀэдзауэ Тыркум |
| Хэкухэр: | Къаукъазым хы ФӀыцӀэм Ӏулъ Ӏуфэр, Тыркум — Балыкесир |
| Дунем тетыжькъым: | 1992 гъэм Тевфик Есенч дунем ехыжьа — яужырей бзэр зышъу къэнэжьатэр |
| Классификациэ | |
| Категориэ: | Еуразиэм и бзэхэр |
| Ишъхъэрэкъаукъаз унагъуэшхуэ (псом къамылъыта) | |
| Тхыбзэр: | Тхыбзэншэ |
| Бзэ кодхэр | |
| ISO 639-1: | — |
| ISO 639-2: | — |
| ISO 639-3: | uby |
Убыхыбзэр здызэфӀэувауэ драпсалъэтэр Хы ФӀыцӀэм и Ӏуфэм, Ишъхъэрэ Къаукъазым, иджыпсту урысыбзэ здызэрахьэ лъэныкъу щыт ПсышӀуап (Лазаревскэ), Курыт, Хъуэпсэ къедзыгъуэхэр Щачэ-къалэм. 1860 гъэхэм Къаукъаз зауэр щыухым идежь Убых лъэпкъыр Тыркум ирагъэкӀа. Мы куэду, къэнэжьа тӀэкӀур адыгэ иэ абазэ къуаджэхэм хагъэтӀысхьурэ яхэгъуэщыхьахэ. Апхуэдурэ убыхыбзэм и шӀыналъэр фӀэкӀуэда.
Убыхыбзэр зышъэжьу икӀэм изакъу къэнэжьа Тефик Есенчыр 1992 гъэм дунем ехыжьа Тыркум щыпсэуауэ.
Убыхыбзэр зэрагъэшъагъуэр и фонетикэмкӀэ - 84 согласнэ макъу иӀа (абыхэм плӀыр мы убыху, псалъэ хамэхэм шъхьакӀэ, бзэм къыихьахэр), гласну тӀу къуэдей ( «а» кӀыхьу «а» кӀэкӀыу ). Убыхыбзэм нэхъыбу согласнэ зиӀа бзэуэ яшъэр "койсаныбзэхэм" Ипшъэ Африкэм щыпсоу лъэпкъхэм ябзэхэра.
Тхыпкъылъэхэр
зэгъэзэхуэжынЛатин тхыпкъэхэмкӀэ зэхэгъувар —
| А а | Ә ә | B b | Bƹ bƹ | C c | Ç ç | Ç' ç' | Č č | ||
| Čw čw | Č' č' | Čw' čw' | Ċ ċ | Ċ' ċ' | D d | Dw dw | Ḑ ḑ | ||
| Ḋ ḋ | Ď ď | E e | F f | G g | Gw gw | Gy gy | Ğ ğ | ||
| Ġ ġ | H h | Ḣ ḣ | I ı | İ i | J j | Jw jw | K k | ||
| Kw kw | Ky ky | K' k' | Kw' kw' | Ky' ky' | L l | Ł ł | Ł' ł' | ||
| M m | Mƹ mƹ | N n | O o | Ö ö | P p | Pƹ pƹ | P' p' | ||
| Pƹ' pƹ' | Q q | Qw qw | Qy qy | Qƹ qƹ | Qƹw qƹw | Q' q' | Qw' qw' | ||
| Qy' qy' | Qƹ' qƹ' | Qƹw' qƹw' | R r | Ř ř | Řw řw | Řy řy | Řƹ řƹ | ||
| Řƹw řƹw | S s | Ş ş | Şw şw | Š š | Šw šw | Ṡ ṡ | T t | ||
| T' t' | Tw' tw' | Ţ ţ | Ţ' ţ' | U u | Ü ü | V v | Vƹ vƹ | ||
| W w | Wƹ wƹ | X x | Xw xw | Xy xy | Xƹ xƹ | Xƹw xƹw | Y y | ||
| Z z | Ž ž | Žƹ žƹ | ƹ | ' | |||||
Убых псалъалъэ
зэгъэзэхуэжын- абгъьа - абгъуэ
- абына - мэз
- аба - сымаджэ, лъэрмыхь Саба - сысымаджэ
- аба цуыйа - сымаджэщ
- абаплъа - Ӏазэ
- абащ - уз
- агъанцӀуыхъ - япэрей
- агъатӀкъуыхъ - етӀуанэ
- уа - хьэ
- адыга - адыгэ
- агьа - бзаджэ, къытехьа. Сыгьа агьа - скъытехьа.
- агьары - пщылӀ
- бач - баш
- бзы - псы
--- ЛъытакӀэ
- за - зы
- ткъӀуа - тӀу
- шъа - щы
- плӀы - плӀы
- щхы - тху
- фы - хы
- блы - блы
- гъуа - и
- бгъьы - бгъу
- жъуы - пшӀы
ТехьэпӀэхэр
зэгъэзэхуэжынLast edited 6 years ago by YiFeiBot
|
Мыр тхыгъэ нэмгъэсащ. Проектым удэӀэпыкъуфынущ, бгъэтэрэзу нэхъыбэ иптхэм. Мы псалъашъхьэр зэфӀэкӀыгъуэфкӀэ нэхъ тэрэзымкӀэ зэхъукӀын хуэй. |