Хы хуит

Хы хуит — территориэ хыхэм аткӀэ щылъхэу икӀи дунейм и зы къэралым и унафэ щӀымыту, хым и щӀыпӀэ. Хы хуитхэм дэтхэнэ къэралми лъэпкъыми я ижьхэр щызэхуэдэу щытщ.

Дунейм и хы хуит щӀыпӀэхэр щхъуантӀафэкӀэ къыхэгъэщхьэхукӀахэщ

Хы хуитхэр къыхэгъэщын щхьа признэкитӀ пщӀэн хуейщ:

1. Ар зы къэралым и унафэ щӀэтын хуейкъым
2. Къэралхэм я территориэ хыхэм аткӀэ щылъын хуейщ

Хы хуитым и псхэр къызэрагъэсэбэп

Хы хуитым и псхэр къагъэсэбэп — Лъэпкъыгъуэ ижь императив принцип хуитыныгъэ унафэм къыхэкӀыу. Абы унафэу егъэув зы къэралым а псыхэми абы къащхьэщыт хьэуахэми я къэрал унафэ траувэ мыхъуну икӀи зы къэралым нэгъуэщӀ къэралым а псыхэм и къухь къызэрыригъэкӀухьым шэч трилъхьэ мыхъуну икӀи а кхъухьхэм пэрымыуэну.

А принципхэм я пщӀэр Хы хуитым и Конвенциэмрэ (1956 гъ), ЛЗО-м и хы ижь Конвенциэмрэ (1982 гъ) итхауэ итхэщ.

Хы хуитхэм я хуитыныгъэхэр

Хы куейхэр лъэпкъ зэгуэт зэгурыӀуэгъуэхэм къыхэкӀыу зэраугуэшыр

Хы хуитым и псхэм я хуитыныгъэхэр абсолутнэу щыткъым, абы теухуауи дэтхэнэ къэралыми игъэзэщӀэн хуейщ ЛЗО-м и хы ижь Конвенциэ 1982 гъэм ятхауэ щтар (напэ 87-рэ 89-рэ)

Хы хуитым и хуитыныгъэхэм хеубыдэр:

• Дэтхэнэ кхъухьми хуиту къыщикӀухь хъуну
• Дэтхэнэ кхъухьлътэми хы хуитхэм я уафэгум къыщилъэтыхь хъуну
• Дэтхэнэ къэралми хуиту псыщӀагъ кабелхэмрэ трубахэмрэ щыщӀищ хъуну
• Дэтхэнэ къэралми ӀэрыщӀ тӀыгу трищӀыхь хъуну (ауэ ижь унафэм пэрымыуэу щыту щтымэщ)
• Хуиту бдзэжьей ушещэ хъуну
• Хуиту наукэм епха къэплъыхьыгъуэхэр ебгъэкӀуэкӀ хъуну икӀи нэгъуэщӀ къом.

Кхъухьхэм я хуитыныгъэхэр

Дэтхэнэ кхъухьми хы хуит псыхэм сытхуэдэ къэралми и ныпым щӀэту къикӀухь хъунущ (а къэралым хым Ӏухьэми хуиӀэу щытми щымытми).

Ӏэщэ кхъухьхэми мыдрей кхъухьхэм яӀэ ижьым хуэдиз ижь яӀэщ. Ауэ Ӏэщэ кхъухьэр хуиткъум а псыхэм Ӏэщэ къыщигъэсэбэпын.

Ауэ а псылъэм хуитыныгъэ куэд къыщекӀуэкӀхэми, псом нэхърэ нэхъыщхьэу абыхэм пират Ӏуэхухэр щебгъэкӀуэкӀ хъунукъым.

Иджыри феплъ

• КӀапэ хы
• КӀуэцӀ хы
• Шелф хы