ШыкӀэпшынэ

ШыкӀэпшынэ (кӀахыбзэкӀэ шыкӀэпщын, пхъэпщын, беслъ-бз. шыкӀэпчынэ) — адыгэ бзэпс Ӏэмэпсымэхэм ящыщ. А цӀэм нэмыщӀу етӀуанэ цӀэ зэрехьэр «пхъэпшынэ».

ШыкӀэпшынэ кӀах-бз. шыкӀэпщын, беслъ-бз. шыкӀэпчынэ
Классификациэр
Бзэпс Ӏэмэпсымэ Хордофон
Ӏэмэпсымэ Ӏыхьлыхэр
Апхярца
Еуэхэр
ДжэгуакӀуэхэр
КъыдэзгъэкӀыр
ГъукӀэ Замудин, Ойберман Владимир

Уэрэдым къдеуэн, къафэ мэкъамэ къызырыхах адыгэ Ӏэмэпсымэ.

ШыкӀэпшынэр адыгэ лъэпкъым щӀыпӀэшхуэ иубыдт, хьэщӀэщ хабзэм, гъэсэныгъэм пыщӀауэ. ШыкӀэпшынэм еуэфыныр, дэжьыуныр сэбихэм я гъэсэныгъэм хэтт. Нарт хъыбархэм, уэрэдыжьхэм, псалъэжьхэм къэӀохугъуэ куэд къахокӀыр шыкӀэпшынэм теухуауэ, лъэпкъым ижьыжь лъандэрэ зэрхэтар.

ЦӀэр

И цӀэр псалъищу зэхэлъщ: «Шы», «КӀэ», «Пшынэ» — а псалъэм къеӀуатэ шыкӀэпшынэм и зэхэлъыкӀэ. Иджырей шыкӀэпшынэхэм я бзэпсхэр гъущӀкӀапсэм къыхащӀыкӀ; пэсырей шыкӀэпшынэм и бзэпсхэр шым и кӀэм къыхахт.

ЗыхэлъыкӀэр

ШыкӀэпщынэ пэж

Пкъыр, пщэр, щхьэр зы пхъэ такъырым къыхахт (кӀей, кхъужьей, бжейм). ШыкӀэпшынэныбэр — пкъыр къызхэха пхъэми къыхащӀыкӀт е пхъэ нэхъ щабэм (псей, уэздыгъей).

ШыкӀэпшынэм и кӀыхьэгъыр см 70; пкъым и бгъуагъыр см 7—20; пкъым и кууагъыр см 4—8; бзэпситӀыр щхъэм идеж шыкӀэпшынэтхьэкӀумэхэм егъэубыдауэ шыкӀэпшынэлъакъуэм нэс къеххэт, бзэпс фӀэгъэнапӀэхэм нэс, пщэм деж Ӏэпщэпх идзауэ щытт, фэм къыхэщӀыкӀауэ — фэм къыхэщӀыкӀауэ. Пкъым и щӀыбагъым «Мыстхъу» е «Мэзышэ» телът, еуэным ипэкӀэ шабзэр абым щахъу.

ГъущӀ бзэпс шыкӀэпшынэ

Иджырей шыкӀэпшынэр виолончел-скрипкэ оркестр Ӏэмэпсымэхэм ещхьыфу щытщ. И бзыпсхэр гъущӀкӀапсэм къыхэщӀыкӀащ, я бжыгъэри плӀы мэхъур. ШыкӀэпшынэ шабзэри еуропеу щытщ.

А шыкӀэпщынэм и сурэт зэфӀэгъувэным зи лэжьыгъэ хэлъыр Щауэжь Елмырзэщ.

Зэреуэр

ШыкӀэпшынэм и еуэкӀэр тӀууэ зэщхьэщокӀыр:

1. КъуэкӀыпӀэ лъэныкъуэ еуэкӀэ (бзэпсхэр шыкӀэпшынэпшъэм текъузэн; къэбэрдей, абазэ еуэкӀэ)
2. КъуэхьэпӀэ лъэныкъуэ еуэкӀэ (теӀэбагъуэ, шыкӀэпшынапщэм нэмысу бзэпсым текъузэныр; кӀахэ адыгэхэм я еуэкӀэ)

Иджырей зэманым и къэгъэсэбэпыгъуэр

ШыкӀэпшынэр куэду къагъэсэбэп Ӏэмэпсымэхэм ящыщ къафэ ансамбылхэм «Кабардинка», «Налмэс», «Меркуриим». Абым елъытауэ шыкӀэпшынэ еуэным и егъэсэныр фӀыуэ зэфӀэгъувауэ щыткъым, здагъасэ къуэдер Ипщэ Къаукъазым и Къэралыгъуэ Арт Институтым НалщӀэч къалэ дэтым.

Пэсырей шыкӀэпшынэм и зэфӀэгъэувэжын и егъэджэнымкӀэ лъэжьыгъэшхуэ хэзылъхьэр ГъукӀэ Зэмудин. Абы и фӀагъкӀэ Адыгэ къэралыгъуэ Университетым студентхэр щегъасэ, Адыгэ республикэм и ИскуствэхэмкӀэ щӀэлъцӀыкӀу еджапӀу Лъэцэрыкъуэ Керим и цӀэкӀэ щытыми цӀыкӀухэр щегъасэ.

Иджырей шыкӀэпшынауэхэр

• Шэрджэс Алий — Къ-Ш
• Къурашэ Ӏэрсен — Къ-Б
• Иуаз Зубер — Къ-Б
• Мэретыкъуэ Аслъэн — Адыгэ къ.
• ГъукӀэ Зэмудин — иригъэджахэр:
  • НатӀэкъо Заирэ — Адыгэ къ.
  • КӀыкӀ Хьэзрэт — Адыгэ къ.
  • Нэгъуэй Заур — Адыгэ къ.
  • Тыркоо Эрхьан — Адыгэ къ.
  • Шагудж Батурай — Адыгэ къ.
  • СтӀашъу Мадин — Адыгэ къ.
  • Даур Рэмэзан — Адыгэ къ.

Last edited 6 years ago by YiFeiBot