Аруан куей
Аруан куей (урбз. Урванский район, къэр.-балъкъ. Урван район) — Къэбэрдей-Балъкъэр республикэм и зы администрациэ куейщ.
| Аруан куей урбз. Урванский район къэр.-балъкъ. Урван район | |
.svg)
| |
| Къэрал | Урысей |
| Статус | муниципал къедзыгъуэ |
| Зыхэхьэр | Къэбэрдей-Балъкъэр |
| Къалэнэхъышъхьэ | Нарткъалэ |
| Тхьэмадэ | Къущ Хьэсэнбий и къуэ Валерий |
| Нэхъышъхьэбзэхэр | адыгэбзэ, урысыбзэ, балъкъэрыбзэ |
| Джылэр (2013) | 72 260 |
| Ӏувагъыр | 160 цӀыху/км² |
| Лъэпкъ дэсхэр | адыгэхэр, урысхэр |
| Динхэр | муслымхэр, чылыстэнхэр |
| Инагъыр | 458 км² (9-рей пӀэ) |
| Зэманыгъуэ | MSK (UTC+3) |
| Автохэм я номер кодхэр | 07 |
Къалащхьэр — Нарткъалэ.
Хэкумэтх зэгъэзэхуэжын
Аруан куейр Къэбэрдей-Балъкъэр республикэм и ипшэ-дыгъэкъыкъуэкӀыпӀэ ӀыхьэмкӀэщ щыӀэщ. ДыгъэкъухьэпӀэмкӀэ Шэджэм къедзыгъуэрэ Бэхъсэн къедзыгъуэрэ, ишхъэрэкӀэ Майскэ къедзыгъуэр, дыгъэкъуэкӀыпӀэмкӀэ ЛэскӀэн къедзыгъуэр, ипшэмкӀэ Шэрэдж къедзыгъуэхэр къыбгъуэдохьэхэр. И инагъыр — 458 км² мэхъу.
Куейм и щӀымкӀэ нэхъ инхэу Шэрэджыпсыр, Арыуаныпсыр, Ахъсырэпсыр, Къэхъуныпсхэр ирожэхэ.
Тхыдэ зэгъэзэхуэжын
Куейр 1921-гъэм къагъэхъуащ нэхъыщхьэ къытеувахэм.
1937-гъэм Аруан куейм ЛэскӀэн куейр хагъэщхьэхукӀащ, щхьэхуит куейуэ.
1962-гъэм куеим хагъэхьэжахэщ ЛэскӀэн куеймрэ Совет куеймрэ, ахэм щынэмыщӀ Нартанрэ Джэрмэншычрэ къуажэхэр Шэджэм куейм хэту щтахэр къыхагъэхьащ.
1964-гъэм Аруан куейрр Къэбэрдей-Балъкъэрым и куей ийм и зы куейуэ ящӀащ, Нартан къуажэр Шэджэм куейм иратыжри.
2003-гъэм куейм аргуэру ЛэскӀэн куейр къыхагъэщхьэхукӀыжахэщ.
Административу зэрыугуэшар зэгъэзэхуэжын
Аруан куейм хеубыдэхэр:
- Къалэхэр
- Къуажэхэр
Жылэр зэгъэзэхуэжын
| ЦӀыху бжыгъэр | |||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 2006 | 2009 | 2010[1] | 2011 | 2012[2] | 2013[3] | ||||||||||
| 75 021 | 75 088 | 71 182 | 71 818 | 72 034 | 72 260 | ||||||||||
Жылэ исым и Ӏувагъыр — 160 цӀыху/км²
- Лъэпкъ исхэр (2010 гъэ)[4]
| Лъэпкъ | ЦӀыху бжыгъэр | Ӏыхьэр % |
|---|---|---|
| адыгэхэр | 57 795 | 80,5 % |
| урысхэр | 8 160 | 11,4 % |
| тыркухэр | 3 685 | 5,1 % |
| адрейхэр | 2 142 | 3,0 % |
| псори | 71 782 | 100,00 % |
- Урбанизацэр
Жылу исыр — 71 782 цӀыхуу мэхъу. Абы щыщу 44 % Ӏыхьэр Нарткъалэ дэсхэщ.
ЦӀыхухъухэр — 33 771 цӀыхуу мэхъу (47 %), цӀыхубзхэр — 38 011 мэхъу (53 %)
- Ныбжь зэхэтыкӀэр (2010 гъэ)
| Ныбжьыр | ЦӀыху бжыгъэр | Ӏыхьэр % |
|---|---|---|
| 0 - 14 | 14 142 | 19,7 % |
| 15 - 59 | 48 985 | 68,2 % |
| 60-м аткӀэ | 8 655 | 12,1 % |
| псори | 71 782 | 100,00 % |
Экономикэр зэгъэзэхуэжын
Къедзыгъуэм республикэм нэхъ зызуужауэ япэ итхэм ящыщщ. Нэхъ зрагъэужауэ зэрахьахэр пхъащхьэмыщхьэхэмрэ хадэхэкӀхэмрэ. Нэхъ цӀэ яӀэу къедзыгъуэм итщ предприятиеу 16, абы щыщу 11-р Нарткъалэ дэтхэщ.
Гулъытыгъуэ зэгъэзэхуэжын
- ↑ Урысей псо джылэ ис къэбжын 2010-гъэм ирагъэкӀуэкӀам къыхэкӀыу
- ↑ Урысейм и муниципалнэ къэгъэхъуахэм 2012-гъэм ЩӀышылэм и 1-м ирихьэлӀэу джылэ дэсахэр
- ↑ Урысейм и муниципалнэ къэгъэхъуахэм 2013-гъэм ЩӀышылэм и 1-м ирихьэлӀэу джылэ дэсахэр
- ↑ Ещанэ том. ЕплӀанэ таблицэ. Къэбэрдей-Бэлъкъэрым джылэ исыр лъапкъыгъуэкӀэ зэрыугуэшар, Урысей псо джылэ ис къэбжын 2010-гъэм ирагъэкӀуэкӀам къыхэкӀыу
ТехьэпӀэхэр зэгъэзэхуэжын
Last edited 6 years ago by YiFeiBot
|
Мыр тхыгъэ нэмгъэсащ. Проектым удэӀэпыкъуфынущ, бгъэтэрэзу нэхъыбэ иптхэм. Мы псалъашъхьэр зэфӀэкӀыгъуэфкӀэ нэхъ тэрэзымкӀэ зэхъукӀын хуэй. |