ПсынабэАруан къедзыгъуэм хыхьэ къуажэ. Псынабэ къуажэ тӀысыпӀэм и щӀыпӀащхьэ.

Къуажэ
Псынабэ
Къэрал Урысей
Федерациэм и субъект Къэбэрдей-Балъкъэр
Муниципал къедзыгъуэ Аруан къедзыгъуэ
Кординатхэр Кординатхэр: 43°32′12″ с. ш. 43°57′00″ в. д. / 43.536667° с. ш. 43.95° в. д. (G) (Я)43°32′12″ с. ш. 43°57′00″ в. д. / 43.536667° с. ш. 43.95° в. д. (G) (Я)
Тхьэмадэ ДыщэкӀ Бэрис и къуэ Тимур
Щыхалъхьар 1925
И инагъыр 18 км²
Ӏувагъыр 88 км²/цӀыху
Лъэпкъхэр адыгэхэр
динхэр муслъымхэр
Этнохоронимыр псынабэхэр
Зэманыгъуэр UTC+3
Почтэ индексыр 361 319
Автом и кодыр 07
ОКАТО 83240000009
Псынабэ (Урысей)
Псынабэ (Къэбэрдей-Балъкъэр)

Хэкумэтх зэгъэзэхуэжын

Къуажэр Аруан къедзыгъуэм и къуэкӀыпӀэ ӀыхьэмкӀэ гъэзащ, Шэрэджыпсым и сэмэгу ӀуфэмкӀэ Ӏулъу. Къуажэм щыщӀэдзауэ къедзыгъуэ къалащхьэ Нарткъалэ нэс 8 км дэлъщ, Налшык къалэ нэс 34 км дэлъщ.

Къуажэ тӀысыпӀэм щӀы иӀыгъыр 18 км2 мэхъу.

Нэхъ пэгъунэгъу къуажэхэр — Ишхъэрэ Къуэжьыкъуей ипшэ-къуэкӀыпӀэмкӀэ, Къэхъун къухьэпӀэмкӀэ, Псыкуэд ишхъэрэкӀэ.

Къуажэр Къэбэрдей щӀызахуэм телъщ, республикэм бгытехьэпӀэ Ӏыхьэм хиубыдэу. Ику лъэгагъыр 295 метрэкӀэ хы Ӏуфэм къыщхьэщокӀ. Къуажэм и релефыр и нэхъыбэм щӀызахуэу щытщ. КъуэкӀыпӀэмкӀэ Шэрэджыпсым и гъунэм бгъуэдэту ирокӀуэ Ӏуащхьэ цӀыкӀу Ӏэтахэр.

Къуажэ тӀысыпӀэм псы ресурсхэр щыкуэдщ. ЩӀыпӀэр республикэ псом нэхъ псыкуэд щӀыпӀэу щытщ. ЩӀыщӀагъ псыхэр метрэ 2—2,5-кӀэ фӀэкӀа я кууагъкъым. Абы нэмыщӀ псынэхэр щыкуэдщ. Къуажэ уэрамхэмкӀэ псынэ щӀым къыщӀэжхэр ирижэхэу щытщ. Псынэхэм я куэдагъым къыхокӀ езы къуажэм и цӀэри.

Климатыр уэмщ. Гъэмахуэхэр хуабэу щытщ, курыт температурэхэр бадзэуэгъуэ мазэм +28° нэс докӀуей. ЩӀымахуэр щӀыӀэтыӀэщ, щӀыщылэ мазэм курыт температурэхэр -7° нэс йох.

Тхыдэ зэгъэзэхуэжын

Къуажэр яухуащ 1925 гъэм, Ишхъэрэ Куъэжьыкъуей къыдэӀэпхъукӀа унагъуэхэм, япэ гъэхэми къуажэщӀэр Ишхъэрэ Къуэжьыкъуейм и унафэм щӀэту щытащ. 1928 гъэм къуажэм, щхьэхуэ къуажэ тӀысыпӀэ статус кърат.

1930 гъэхэм къуажэ тӀысыпӀэ щӀым пхъэщхьэмыщхьэ апщӀащхэр щаухуэхэр.

1954—1958 гъэхэм къуажэр Къэхъун къуажэм и унафэм щӀэту щытащ. 1958 гъэм къуажэм щхьэхуэ къуажэ тӀысыпӀэ статусыр хуагъэфащэж.

1963 гъэм къуажэ унафэм щӀэт Мэздахэ къуажэр, Псыкуэд къуажэ тӀысыпӀэм хагъэхьащ.

Жылэ зэгъэзэхуэжын

ЦӀыху бжыгъэр
2010[1] 2012[2] 2013[3]
1 549 1 567 1 588

Джылэ дэсым и Ӏувагъыр — 88 цӀыху/км²

Лъэпкъ дэсхэр (2010 гъэ)[4]
Лъэпкъ ЦӀыху бжыгъэр Ӏыхьэр
 %
адыгэхэр 1 441 93,0 %
тыркухэр 91 5,9 %
урысхэр 15 1,0 %
адрейхэр 2 0,1 %
псори 1 549 100 %

Дин зэгъэзэхуэжын

 
Къуажэ мэжджытыр

Къуажэм зы мэжджыт дэтщ, еджапӀэ-медресе хэту.

ЕджапӀэ зэгъэзэхуэжын

  • Курыт еджапӀэ № 1 — ур. Пролетарскэ, 69.
  • ЕджапӀэ пэщӀэдзэ

Сымаджэш зэгъэзэхуэжын

  • Къуажэ сымаджэш

Экономика зэгъэзэхуэжын

ЩӀыпӀэм псыр зэрыкуэдым къыхэкӀыу, къуажэм нэхъ ухуауэ щытхэщ псыфӀэфӀ къэкӀыгъэхэр.

ТехьэпӀэхэр зэгъэзэхуэжын

Гулъытэгъуэхэр зэгъэзэхуэжын