Тхьэрыкъуэхэр

Тхьэрыкъуэхэр
Patagioenas picazuro
ЩӀэныгъэ хэкӀыгъэхэр
Лъэпкъышхуэ: Псэушъхьэхэр Типхэр: Кордэхэр Тип къуэдзэ: ДжабэрыӀэхэр ХэкӀ: Къуалэбзухэр ХэкӀыгъуэ: Тхьэрыкъуэ теплъэхэр Лъэпкъ: Тхьэрыкъуэ лъэпкъыр Лъэпкъыгъуэ: Тхьэрыкъуэхэр
Латин цӀэр
Columba Linnaeus, 1758
Систематикэ УикилӀэужьыгъуэм Сурэтхэр Уикисурэтылъэм ITIS 177062 NCBI 8931

Тхьэрыкъуэхэр (лат-бз. Columba) — къуалэбзу лъэпкъыгъуэ, тхьэрыкъуэ лъэпкъым щыщщ.

ФӀэщыгъэм къызэщӀеубыдэ лӀэужьыгъуэ зыбжанэ. Мэзхэм, губгъуэхэм, хьэблэхэм бжыгъэу уащыпэщӀохуэ. ПщӀантӀэ гъэдахэ хьисэпкӀэ унэм щыӀыгъщ.

Цы Ӏув ятетщ; пэ, пщэ, лъакъуэ кӀэщӀхэщ, ауэ дамэ кӀыхь-папцӀэхэщ. ПсынщӀэу мэлъатэ, задэу заӀэтыф. Ӏусыр къанэ щымыӀэу къэкӀыгъэщ — нэхъыбэу жылэ, пхъэщхьэмыщхэ, мэракӀуэхэкӀ. Я хулъэр лъэщщ, зызужьащ, «шэ» ещӀыр, шырхэр ирагъашхэу. Абгъуэ щащӀ жыг къудамэхэм, къырхэм, нэпкъхэм, зэзэмызи — гъуэхэм, жыг гъуанэхэм. Бжьыхьэ-щӀымахуэ зэманым гупышхуэхэурэ зэрыӀыгщ. Я пэр псым къыхамыхыу, дырамгъэзейуэ йофэхэр.

ЩӀэнхабзэм и къэлъытыгъуэр

Адыгэхэм, Азиэм щыпсэу лъэпкъхэм, иужькӀэ слауанхэм я дежкӀэ тхьэрыкъуэр — щӀалэмрэ пщащэмрэ яку дэлъ лъэгъуныгъэ къабзэм,щэбагъэм я дэмыгъэщ (адыгэ уэрэдыжь «Тхьэрыкъуэпщэху», «Губгъуэм ит тхьэрыкъуэ»). Фызышэ уэрэдым деж нысэу къашэ дахэр:

«

Уэредадэ, къырым тхьэрыкъуэщ, Уэредадэ, тхьэрыкъуэ жьэгъухущ

»

Къуалэбзум и адыгэ фӀэщыгъэр «Тхьэм и лӀыкӀуэ (къуэ)» жэуэ къыбгурыӀуэ хъунщ. Апхуэдэ лъытыгъуэ тхьэрыкъуэм иратыр чристэн динми.

Нарт ӀуэрыӀуатэхэми я деж хышхуэ щӀагъым щыпсэу зэшыпхъуищыр «Тхьэрыкъуафэхэр ятелъу» псэгъу ящӀыным и лъыхъуакӀуэ Нарт Хэкужьым лъэтэрейхэт я дыщэ жыгым махуэм къыпыкӀэ мыӀэрысэ телъыджэ закъуэр ядыгъуу, абыкӀэри нарт щауэхэм гу зылъырагъэтэн ягугъэу

ЛӀэужьыгъуэхэр

Лъэпкъыгъуэм лӀэужьыгъуэ 50-рэ зэщӀеубыдэр, ахэр:

• Губгъуэтхьэрыкъуэ Columba livia
• Тхьэрыкъуащхъуэ Columba oenas
• Тхьэрыкъуэпщэху Columba palumbus
• Къыртхьэрыкъуэ Columba rupestris
• Columba albinucha
• Columba albitorques
• Columba araucana
• Columba argentina
• Columba arquatrix
• Columba bollii
• Columba caribaea
• Columba cayennensis
• Columba corensis
• Columba delegorguei
• Columba elphinstonii
• Columba eversmanni
• Columba fasciata
• Columba flavirostris
• Columba goodsoni
• Columba guinea
• Columba hodgsonii
• Columba inornata
• Columba iriditorques
• Columba janthina
• Columba junoniae
• Columba larvata
• Columba leucomela
• Columba leuconota
• Columba maculosa
• Columba malherbii
• Columba nigrirostris
• Columba oenops
• Columba oliviae
• Columba pallidiceps
• Columba palumboides
• Columba picazuro
• Columba plumbea
• Columba polleni
• Columba pulchricollis
• Columba punicea
• Columba simplex
• Columba sjostedti
• Columba speciosa
• Columba squamosa
• Columba subvinacea
• Columba thomensis
• Columba torringtoni
• Columba trocaz
• Columba unicincta
• Columba vitiensis

Тхылъхэр

• Брат Хьэсин. Адыгэхэм я къуалэбзу щӀэныгъэр. Черкеск къ. 2007 гъ.